Franz Ferdinand og Sophie ved avreisa frå rådhuset i Sarajevo, 5 minutt før attentatet 28.juni 1914.
Den gode soldaten Švejk er ein roman med eit uvanleg rikt persongalleri. I tillegg til dei mange som deltek direkte i handlinga, vert eit stort tal fiktive og reelle personar (og dyr) nemnde, enten i anekdotane til Švejk, direkte av forfattaren eller indirekte gjennom ord og uttrykk.
Denne sida inneheld ei oversikt over alle som er omtala i boka, frå Napoléon i innleinga til kaptein Ságner i dei siste linjene av den ufullførde del fire. Lista er sortert etter når personen fyrst blir nemnd. Kapitteloverskriftene er fritt omsette til nynorsk av utgjevarane av denne vev-sida. I januar 2014 manglar enno 20 omtalar.
- Sitata er frå Jaroslav Šerák sin online-versjon av romanen og har linkar til det relevante kapittelet
- Verktøylinjene har linkar for direkte oppslag i Wikipedia, Google søk og Švejk online.
Enkelte namn manglar i Odd Bang-Hansen si norske oversetjing av Švejk (som er forkorta). Dette gjeld til dømes heile innleiinga. Tsjekkiske namn er i den norske utgåva skrivne utan aksentar og i nokre høve fornorska.
Personnamna har farge etter rolla dei har i forteljinga, vist med fylgjande døme: Doktor Grünstein som tek direkte del i handlinga, Heinrich Heine som historisk person, og Ferdinand Kokoška som oppdikta person, nemnd i dialogar eller anekdotar. Merk at ei rekkje tilsynelatande fiktive personar faktisk har klårt gjenkjennelege førebilete frå det verkelege liv. Sjå m.a. Lukáš og Wenzl.
Den gode soldat Švejk liste over folk som er omtala i romanen (581)
Syn alle
I. Bak fronten
14. Švejk som oppassar hos overløytnant Lukáš (35)
II. Ved fronten
2. Švejks anabase til Budějovice (53)
3. Švejks opplevingar i Királyhida (41)
5. Frå Bruck an der Leitha til Sokal (44)
III. Det ærerike samanbrotet
1. Gjennom Ungarn (52)
2. I Budapest (33)
IV. Det ærerike samanbrotet held fram
1. Švejk i russisk fangetransport (35)
|
I. Bak fronten |
 | |
15. Katastrofe | |||
 | Oberst Kraus von Zillergut, Friedrich |  | |||
| |||||
Kraus, Lukáš og Fox/Max, slik Josef Lada såg dei for seg.
Kraus var oberst ved ei kaserne i Praha (truleg Karlín), opprinneleg kom han frå Salzburg-området. Han var eigar av den stolne hunden Fox (som vart Max den korte stunda han tilhøyrde Lukáš).
Kraus var ein studie i dumskap og andre foraktelege personlege eigenskapar. Han hadde for vane å måtta forklara dei mest innlysande ting, noko som dreiv kollegane til vanvidd. Likevel hadde han avansert i det militære hiererkiet takka vere gode forbindelsar, eit faktum forfattaren brukar til å framheva rotenskapen i Habsburgimperiet. Han var ved sida av løytnant Dub den den mest idiotiske offiseren som er skildra i romanen.
Etter at han hadde treft på Lukáš medan denne promenerte med Fox/Max fekk han Švejk og Lukáš sendt til fronten som straff. Dette er eit vendepunkt i romanen: frå no av der det militærlivet som for det meste dannar bakteppe for handlinga.
Bakgrunn
Kraus har ikkje noko innlysande førebilete frå det verkelege liv og forfattaren gjev få opplysningar som kan hjelpa til med å identifisera han. Med den groteske dumspkapen må ein gå ut frå at obersten er ein karikatur, men nokre av karaktertrekka hans kan sjølvsagt vera lånte frå offiserar eller andre personar Hašek kjende. Ikkje ein gong namnet Zillergut gjev noko haldepunkt ettersom eksistensen til ein slik stad ikkje kan påvisast, om ein så leitar i moderne kart eller i gamle aviser.
Augustín Knesl sine teoriar
Augustín Knesl, Večerní Praha, 1983
Adresář ... 1910
Tilsynelatande er Augustín Knesl Tsjekkisk švejkolog som ein periode forska rundt bakteppet for romanen, med hovudvekt på personar. Han publiserte resultata sine i Večerní Praha i 1983. den einaste forskaren som har prøvd å identifisera ein modell for den idiotiske obersten. Han skal vera inspirert av ein viss Friedrich Kraus som studerte byggfag ved den tyske tekniske høgskulen i Praha. Denne Kraus var fødd i 1880 og Knesl påstod at han var oberst ved garnisonen i Praha. Knesl hevda dessutan at Kraus hadde ein mani for å forklara dei mest innlysande ting.
Uheldigvis er Knesl sin konklusjon lite truverdig. Som vanleg tek han informasjon frå romanen som historiske fakta, og kjem dermed fram til at Kraus må ha vore ein oberst i Praha. Spor etter nokon slik oberst finn ein ikkje, om det skulle vera i Schematismus für das k.u.k. Heer (1914) eller i adressebøkene frå Praha. Dei som kjem nærast er nokre reserveoffiserar, men ingen av desse gjorde teneste i Praha i 1914. Heller ikkje i K.k. Landwehr finn ein nokon slik offiser.
Friedrich Kraus var eit vanleg namn så Hašek kan godt ha kjendt nokre av dei, og det er ingen grunn til å tvila på at Knesl sin ingeniør-student faktisk levde. Utover dette er det derimot lite handfast og parallellen til Knesl sin omtale av Katz er slåande: forskaren grov fram ein person med visse likskapar til romanfiguren, men går så ut frå at resten kan utleiast frå Švejk.
Ein medelev
Ein Kraus som Hašek godt kan ha kjendt var Bedřich (Friedrich), ein medstudent på gymnaset i Žitná ulice frå 1893 til 1896. Denne Kraus som kom frå Karlín og gjekk fem årstrinn over Hašek, så han har neppe meir vore eit perifert kjennskap.
Rektor Řežábek
I Hašek-biografien The Bad Bohemian noterer Cecil Parrott Britisk diplomat og akademikar (1909-1984), biografi om Hašek, oversetkjar av Švejk og fleire soger. Forfattar av studie om SV og korthistoriene. at rektor ved Českoslovanská akademie obchodní Det tsjekkoslaviske handelsakademi, grunnlagd i 1872. Mellom studentane var Hašek (1899-1902). , Řežábek var avskydd av forfattaren, som skreiv ein drepande satire om han i Karikatury i 1908. Parrott observerer at Řežábek, på same måte som oberst Kraus, forlanga at "underordna" måtte helsa alt på lang avstand og nåde den som ikkje gjorde det!
Cecil Parrott: "The Bad Bohemian"
Režábek's insistence that the students should greet him from a long way off recalls Colonel Kraus von Zillergut in The Good Soldier Švejk. Woe betide anyone who failed to notice him! The culprit was given a dressing down before the whole class and his crime was recorded in the class book. In addition his marks for good behaviour were slashed and he was led off to the Rector's office, where he got a second dressing down and his parents were told of his unheard of behaviour.
Eksterne lenkar
Kjelde: Cecil Parrott Britisk diplomat og akademikar (1909-1984), biografi om Hašek, oversetkjar av Švejk og fleire soger. Forfattar av studie om SV og korthistoriene. , Augustín Knesl Tsjekkisk švejkolog som ein periode forska rundt bakteppet for romanen, med hovudvekt på personar. Han publiserte resultata sine i Večerní Praha i 1983.
Sitat
[1.15] Plukovník Bedřich Kraus, mající též přídomek von Zillergut, po nějaké vesničce v Solnohradech, kterou jeho předkové prožrali již ve století osmnáctém, byl úctyhodným pitomcem.
[1.15] Scházela mu polovička levého ucha, kterou mu usekl jeho protivník za mládí v souboji kvůli prostému konstatování pravdy, že Bedřich Kraus von Zillergut je prachpitomý chlap.
Skrivst òg:Bedřich Kraus von Zillergut cz
| Mannlicher, Ferdinand Karl Adolf Josef | | |||
| *30.1.1848 Mainz - †20.1.1904 Wien | |||||
| |||||
Mannlicher Repetier-Gewehr M1895
Andrew Bossi.
Leitmeritzer Zeitung, 23.1.1904.
Mannlicher vert indirekte omtala gjennom Mannlicher-rifla, i romanen kalla manlicherovka. Temaet er oberst Kraus som var sjukeleg oppteken av Mannlicher-rifler og var kjend som "Mannlicher-tullingen" (Manlichertrottel).
Bakgrunn
Mannlicher var ein austerriksk oppfinnar og handvåpenkonstruktør, best kjend for M1895, ein serie av sjølvladande rifler (repetergevær) som vart K.u.k. Heer sitt standard handvåpen. Det er dette geværet som her vert omtala som manlicherovka. Den mest utbreidde varianten var Infanterie Repetier-Gewehr M1895. Riflene vart produserte i Steyr, seinare òg i Budapest.
Mannlicher, som kom frå ein familie i Brüx (no Most) i Böhmen, flytta med dei til Wien i 1857. Her utdanna han seg som maskiningeniør og gjorde rask karriere ved jernbana. I 1876 reiste han til ei utstilling for jernbaneutstyr i Philadelphia, og ved sida kunne han studera patenta på ulike handvåpensystemm. Dette var truleg startskotet til karriera hans som våpenkonstruktør.
I 1879 for fyrste utkastet til eit 11 mm repeter-gevær klart. Dei neste åra gjorde Mannlicher fleire forbetringar, heilt til våpenet vart introdusert i K.u.k. Heer i 1886. Det år etter vart den 8 mm M88 lansert,og fleire modeller fylgde fram til flaggskipet M1895 kom i 1895. Mannlicher konstruerte dessutan pistolar og jaktvåpen. Mannlicher sine våpen vart òg mykje eksporterte. Han er rekna som ein av dei fremste handvåpenkonstruktørane i historia.
Personleg
Mannlicher var tilsett i jernbana from til 1887 då han endeleg tok spranget til våpenfabrikken i Steyr, Österreichische Waffenfabriksaktiengesellschaft. Han var no vorten vidkjend, mange gonger dekorert, og i 1892 vart han adla, og tok namnet Ritter von Mannlicher. I 1899 vart han medlem på livstid i Herrenhaus, overhuset i Reichsrat (nasjonalforsamlinga i Cisleithanien). Mannlicher var gift med to døtrer. I 1904 døydde han av hjarteinfarkt, enno berre 55.
Hašek og "manlicherovka"
Mannlicher si vidkjende rifle er nemnd av Hašek alt i soga "Smrt Horala" (Horal sin død). Den kom fyrst på trykk i Národní listy 8.april 1902 og deretter på andre sida av Atlanteren i Národní noviny, Baltimore, 3. mai. Dette var høgst sannsynleg fyrste gongen Hašek fekk ei soge utgjeven utafor Böhmen.
Eksterne lenkar
- Ausstellung in Philadelhia
- Auschließende Privilegien
- † Ferdinand Ritter von Mannlicher
- Das neue Infanteriegewehr
- Sterbefall
- Opakovačka (Manlicherovka) vzor 1888
- Mannlicher Ferdinand
- Mannlicher Ferdinand von
- Ferdinand Ritter von Mannlicher
- Smrt Horala
Sitat
[1.15] Při přehlídkách pluku dával se do hovoru s vojáky a ptal se jich vždy jedno a totéž: „Proč se ručnici, zavedené ve vojsku, říká manlicherovka?“ U pluku měl přezdívku „manlichertrottel“. Byl neobyčejně mstivý, ničil podřízené důstojníky, když se mu nelíbili, a když se chtěli ženit, tu posílal nahoru velmi špatná doporučení jejich žádostí.
| Schiller, Friedrich | | |||
| *10.11.1759 Marbach - †9.5.1805 Weimar | |||||
| |||||
Schiller vert omtala i samband med at oberst Kraus kom med idiotiske kommentarar når offiserskollegane snakka om Schiller på ein bankett.
Bakgrunn
Schiller var ein verdskjend tysk diktar, poet, historikar og filosof. Han tilhøyrde den romantiske epoken og var sterkt knytt til Goethe og Weimar. Det fulle namnet hans var Johann Christoph Friedrich von Schiller.
Sitat
[1.15] Týž spád řeči, táž zásoba největší naivnosti. Na jednom banketu v důstojnickém kasině plukovník Bedřich Kraus von Zillergut z čista jasna pronesl, když byla řeč o Schillerovi: „Tak jsem vám, pánové, včera viděl parní pluh hnaný lokomotivou. Považte si, pánové, lokomotivou, ale ne jednou, dvěma lokomotivami. Vidím kouř, jdu blíž, a ona to lokomotiva a na druhé straně druhá. Řekněte mně, pánové, není-liž to směšné? Dvě lokomotivy, jako by nestačila jedna.“
| Vierordt, Heinrich Wilhelm | | |||
| *1.10.1855 Karlsruhe - †17.6.1945 Hornberg | |||||
| |||||
Badische Landeszeitung, 29.8.1914
L'Homme enchaîné, 18.10.1914
The Tucumcari News, 6.6.1918
Vierordt vert av forfattaren ufordelaktig samanlikna med oberst Kraus grunna eit dikt der han oppfordrar Tyskland til å hata og med iskald sjel slakta millionvis av franske djevlar. Åndeleg er han dermed på linje med obersten.
Bakgrunn
Vierordt var ein heimstad-diktar frå Karlsruhe som gav ut det ti vers lange blodtyrste diktet, Deutschland, Hasse!. Frå dette diktet er det utan tvil vers sju Hašek viser til i romanen. Vierordt skreiv ellers mest patriotiske dikt der han lovprisa heimeområdet sitt. Etter nazistane si maktovertaking stod han rørsla nær og skreiv jamvel hyllingsdikt til Hitler. Vierordt var gift og hadde ei dotter. På 50-årsdagen sin vart han tildelt tittelen Hofrat.
Eit grotesk dikt
Diktet vart trykt for fyrste gong i Badische Landeszeitung 29.august 1914. Det kom ei stund etter ut som heftet Deutschland hasse! Kriegsruf av Verlag Müller & Gräff og vart selgd til inntekt for Raude Kross! Mest kjende er dei fire siste versa. Det var desse som gjorde diktet illgjete og vekte merksemd både heime og i utlandet. Desse fire versa har seinare ofte vorte vist til i bøker og artiklar kring temaet krigspropaganda.
I Austerrike vart diktet prenta og omtala i Arbeiterwille både i 1914 og 1915. Teksten på fyrstesida av Arbeiterwille er berre eit utdrag, og litt annaleis enn det som var vorte sitert seinare. Arbeiterwille omtala diktet på ny 22.april 1915 og tok no tydeleg avstand frå det. Dette kan dei forsåvidt ha gjort alt i november 1914. Mykje av teksten rundt var sensurert vekk, så det er vanskeleg å vurdera bakgrunnen.
Innvedningar
Diktet var kontroversielt alt i starten, sjølv i Tyskland. Det vart etter kvart forbode av den tyske generalstaben. Raude Kross i Baden nekta å selgja det i pengeinnsamlingane sine. Det provoserte òg fram eit motdikt some heitte Deustchland, Hasse nicht!.
Vierordt sitt abnorme litterære utbrot vart uunngåeleg lagt merke til i utlandet, fyrst og fremtst i Frankrike der den framtidige statsministeren Georges Clemenceau omsette to vers og kommenterte dei i avisa si L'Homme enchaîné den 18.oktober 1914. Han noterte turt at Vierordt hadde vore i Frankrike året før og hadde lovprisa landet i høgtidelege vendingar!
Etter at USA kom med i krigen vart utdrag av diktet omsette og brukte som døme på "Hunnaren" sin bestialitet og ukultur. Alt i 1915 vart diktet delvis omsett og kommentert i den nederlandske avisa Preangerbode.
Ettertid
Diktet har òg i nyare tid dukka opp i bøker om krigspropaganda og vert drege fram som eit av dei mest groteske døma i det heile. Forfattaren fekk gata Vierordtstrasse kalla opp etter seg i 1974, men i 2017 vart det diskutert å døypa den om grunna forfattaren si dikting under verdskrigane .Det vart bestemt å halda på namnet men heller knyta det til bestefaren (1797-1867) med same namn, ein lokal bankmann og velgjerar.
Deutschland, Hasse! (Vers 7)
O Du Deutschland, jetzt hasse mit eisigem Blut,
Hinschlachte Millionen der teuflischen Brut,
Und türmten sich berghoch in Wolken hinein
Das rauchende Fleisch und das Menschengebein!
Eksterne lenkar
- Deutschland, Hasse!
- Hais, Allemagne!
- Ein Protest
- O, du Deutschland
- Kriegsgedichte
- Van den dag
- Über die Kriegsliteratur
- Heinrich Vierordt
- German Sentiments by German Writers
- Prussian Kultur and Bloody Savagery
- Die Vierordt-Ehrung im Rathaus
Heinrich Vierordt (Dichter)- Heinrich Vierordt
- Umstrittener Pate: Vierordtstraße sorgt für Diskussionen in Palmbach
Sitat
[1.15] Nebyl o nic horší než německý básník Vierordt, který zveřejnil za války verše, aby Německo nenávidělo a zabíjelo s železnou duší miliony francouzských ďáblů:Ať až k oblakům nad hory hromadí se lidské kosti a kouřící se maso.
| Kuneš | | |||
| |||||
Kuneš var ein veskemakar i Spálená ulice, omtala av Švejk når han prøver å forklara hundetjuveriet ovafor den rasande overløytnant Lukáš.
Sitat
[1.15] Ve Spálený ulici je nějakej brašnář Kuneš a ten nemoh jít se psem na procházku, aby ho neztratil. Vobyčejně ho nechal někde v hospodě nebo mu ho někdo ukrad nebo si ho vypůjčil a nevrátil
| General von Laudon, Ernst Gideon | | |||
| *2.2.1717 Ļaudona(Tootzen) - †14.7.1790 Nový Jičín | |||||
| |||||
Laudon vert nemnd indirekte gjennom kraftuttrykket Himllaudon som Lukáš bruka ovafor Švejk i utskjellinga etter hundetjuveriet. Han er nemnd på ny i aller siste kapittelet når forfattaren beskriv oberst Gerbich.
Bakgrunn
Laudon var ein austerriksk general av baltisk opprinnelse. Han var ein av Austerrike sine fremst hærførarar på 1700-talet og deltok mellom anna i sjuårs-krigen, den bayerske arvefylgjekrigen og krigar mot Tyrkia.
Sitat
[1.15] „Švejku, dobytku, himmellaudon, držte hubu! Buď jste takový rafinovaný ničema, nebo jste takový velbloud a blboun nejapný. Jste samý příklad, ale povídám vám, se mnou si nehrajte. Odkud jste přived toho psa? Jak jste k němu přišel? Víte, že patří našemu panu plukovníkovi, který si ho odvedl, když jsme se náhodou potkali? Víte, že je to světová ohromná ostuda? Tak řekněte pravdu, ukrad jste ho, nebo neukrad?“
| Božetěch | | |||
| |||||
Božetěch var ein mann frå Košíře som spesialiserte seg på å stela hundar og heva finnarløn på grunnlag av avis-annonsar for dei sakna dyra. Švejk finn det på sin plass å nemna dette for Lukáš midt under den strenge irettesetjinga etter at overløytnanten hadde fått vita at Max var stolen.
Sitat
[1.15] Nějakej Božetěch z Košíř, ten se jen tak živil. Ukrad vždycky psa, pak hledal v inserátech, kdo se zaběh, a hned tam šel.
| General Folliot de Crenneville, Franz | | |||
| *22.3.1815 Sopron - †22.6.1888 Gmunden | |||||
| |||||
Folliot de Crenneville vert nemnd i ein song Švejk syng, han brukar namnet Grenevil.
Bakgrunn
Folliot de Crenneville var ein austerriksk greve og general frå ei kjend militærslekt av fransk avstamning. Han tenestegjorde i den austerrikske hæren både i Kroatia, Italia og Böhmen og var òg ein periode Austerrike sin militære utsending ved hoffet i Paris. Mellom anna deltok han i slaget ved Solferino der han vart såra. Seinare i karrieren vart han øvstkommanderande for det 75. infanteriregimentet i Jindřichův Hradec.
Eksterne lenkar
Kjelde: Milan Hodík Tsjekkisk militærhistorikar (1933-), gav ut tre bøker om Švejk. Best kjend er leksikonet med forklaringar til tema i romanen.
Sitat
[1.15] Nadporučík se odvrátil, vzdychl a uznal za vhodné místo se Švejkem obírat se raději bílou kávou.Švejk šukal již v kuchyni a nadporučík Lukáš slyšel zpěv Švejkův:Mašíruje Grenevil Prašnou bránou na špacír, šavle se mu blejskají, hezký holky plakají
|
|
I. Bak fronten |
| |
15. Katastrofe | |||
| © 2009 - 2019 Jomar Hønsi | Sist oppdatert: 15/12-2019 |