Kart over Austerrike-Ungarn i 1914 som viser militærdistrikta og Švejk si rute. Heile handlinga i romanen føregjekk på Dobbeltmonarkiet sitt territorium.
Den gode soldat Švejk inneheld ei mengde omtalar av stadsnamn - enten direkte i handlinga, i dialogar eller i forfattaren sine merknader. Jaroslav Hašek var sjølv svært vidfaren og hadde eit fotografisk minne for geografiske (og andre) detaljar. Det er tydeleg at han la stor vekt på desse i forteljingane sine. Heile 8 av 27 kapitteloverskrifter inneheld geografiske namn.
Denne sida vil etter kvart innehalda ei full oversikt over alle geografiske referansane i boka; frå Praha i innleinga til Klimontów i den ufullførde del IV. Land, byar, landsbyar, fjell, hav, innsjøar, elvar og øyar er med. Listene er sorterte etter når staden fyrst vert omtala. Unnataket er stader der sjølve handlinga føregår: desse vert lista under kapittelet der handlinga inntreff.
- Sitata er frå Jaroslav Šerák sin internettversjon av Den gode soldat Švejk og har linkar til det relevante kapittelet.
- Verktøylinjene har linkar for direkte oppslag i Wikipedia, Google Maps, Google Søk, romanen på nett og dessutan til svejkmuseum.cz.
Merk at enkelte namn manglar i Odd Bang-Hansen si norske oversetjing av Den gode soldat Švejk (som er forkorta). Dette gjeld til dømes heile innleiinga. Tsjekkiske namn er i den norske utgåva skrivne utan aksentar og i enkelte høve fornorska.
Stadnamna har farge etter rolla dei har i forteljinga, vist med fylgjande døme: Sanok som ein stad der handlinga føregår, Dubno omtala av forfattaren, Zagreb som del av ein i dialog, og Pakoměřice som vert nemnd i ei anekdote.
Stader liste over stader som er omtala i romanen (592)
Syn alle
I. Bak fronten
14. Švejk som oppassar hos overløytnant Lukáš (60)
II. Ved fronten
2. Švejks anabase til Budějovice (64)
3. Švejks opplevingar i Királyhida (43)
III. Det ærerike samanbrotet
1. Gjennom Ungarn (38)
2. I Budapest (38)
3. Frå Hatvan til den galisiske grensa (50)
4. Marschieren Marsch! (42)
|
I. Bak fronten |
 | |
12. Ein relegiøs debatt | |||
 | Cognac |  | |||
| |||||
Cognac er her nemnd indirekte avdi Švejk hadde konjakk i feltflaska på andre feltmessa han assisterte Feldkurat Katz på. Feltpresten tilbaud galant den fromme kollegaen sin ein støyt av denne flaska. Sistnemnde fann dette påfallande nok til at han fann det på sin plass å avleggja Katz eit besøk for å snakka han vekk frå syndens tornefylte sti. Dette besøket førde til den relegiøse debatten som [I.12] handlar om.
Bakgrunn
Cognac er nemninga på ei gruppe druebrennevin oppkalla etter byen Cognac i Frankrike. Her vert drykken produsert og lagra i lang tid (minimum to år) på fat av eik for å få den særeigne konjakksmaken.
Sitat
[I.12] Švejk sloužil s polním kurátem ještě jednu polní mši u zákopníků, kam byl omylem pozván ještě jeden polní kurát, bývalý katecheta, neobyčejně nábožný člověk, dívající se na svého kolegu velice udiveně, když ten mu nabízel ze Švejkovy polní láhve, kterou ten vždy nosil na takové náboženské úkony s sebou, doušek koňaku.
Skrivst òg:Koňak cz Konjakk no
|
| Nová Paka | | |||
| |||||
Průvodce Podkrkonoším, , 1911.
Nová Paka vert nemnd av Švejk i ein anekdote han fortel Feldkurat Katz. På U zlatého věnce hadde han snakka med ein mann frå landsbygda som meldt seg hjå Okresní hejtmanství Nová Paka for å spørja kvifor hestekjerra hans hadde vorte rekvirert til krigsteneste. Her vart han straks kasta ut. Han gjekk så vidare til byplassen (sjå Nová Paka náměstí) der ein framand spurde om han kunne passa hestane for han. Den framande viste seg aldri meir og stakkaren vart dragande med hestane og enda opp i Ungarn.
Bakgrunn
Nová Paka er ein by i Nord-Böhmen i distriktet Jičín. Den ligg 22 km nord for distriktshovudstaden. I 2016 var folketalet 9 208. Byen kan mellom anna visa fram eit museum og ein historisk byplass.
I 1913 hadde Nová Paka 6 057 innbyggjarar, og alle utanom 12 var tsjekkiske. Byen var sete for okres og hejtmanství med same namn.
Demografi
I fylgje folketeljinga frå 1910 hadde Nová Paka 6 847 innbyggjarar der 6 824 (99 prosent) oppgav tsjekkisk som morsmål. Tingdistriktet var okres Nová Paka, forvaltningsdistriktet var hejtmanství Nová Paka.
Kjelde:Seznam míst v království Českém(1913)
Militært
I fylgje rekrutteringsdistrikta vart infanteristar frå Nová Paka vanlegvis tildelte Infanterieregiment Nr. 74 (Jičin) eller k.k. Landwehrinfanterieregiment Nr. 11 (Jičin).
Sitat
[I.12] Včera jsem mluvil v hospodě ,U zlatého věnce’ s jedním člověkem z venkova, je mu už šestapadesát let, a ten šel se optat na okresní hejtmanství do Nové Paky, proč mu rekvisírovali bryčku.
Skrivst òg:Neu-Paka de
Litteratur
|
| Nová Paka náměstí | | |||
| |||||
1916
Nová Paka náměstí vert nemnd av Švejk i ein anekdote han fortel Feldkurat Katz. På U zlatého věnce hadde han snakka med ein mann frå landsbygda hadde gått til kontora til Okresní hejtmanství Nová Paka for å spørja kvifor tilhengaren hans hadde vorte rekvirert til krigsteneste. Her vart han straks kasta ut. Han gjer så vidare til byplassen der ein framand spurde om han kunne passa hestane for han. Den framande viste seg aldri meir og stakkaren vart dragande med hestane og enda opp i Ungarn.
Bakgrunn
Nová Paka náměstí er byplassen i Nová Paka, no Masarykovo náměstí.
Sitat
[I.12] Včera jsem mluvil v hospodě ,U zlatého věnce’ s jedním člověkem z venkova, je mu už šestapadesát let, a ten šel se optat na okresní hejtmanství do Nové Paky, proč mu rekvisírovali bryčku. Na zpáteční cestě, když ho z okresního hejtmanství vyhodili, díval se na trén, který právě přijel a stál na náměstí. Nějaký mladý muž poprosil ho, aby mu chvíli počkal u koní, že vezou pro vojsko konservy, a víckrát už nepřišel. Když se pak hnuli, musel s nimi a dostal se až do Uher, kde někde poprosil taky někoho, aby mu počkal u vozu, a tím se jedině zachránil, a to by ho táhli do Srbska. Přijel celý vyjevený a víckrát nechce mít nic s vojenskejma věcma.“
Litteratur
|
| Köln | | |||
| |||||
, 8.8.1929.
, 5.12.1889.
, 2.11.1914.
Köln er indirekte nemnd gjennom omgrepet vatn frå Köln, med andre ord Eau de Cologne, den verdskjende parfymen. Det er Feldkurat Katz som fortel at i himmelen luktar det Eau de Cologne og dei spelar Brahms så helvete ville vera ein langt betre stad å vera.
Bakgrunn
Köln er ein by ved Rhinen sidt midtre løp, med over 1 million innbyggjarar. Den var i 2016 den fjerde største byen i Tyskland.
Etter at Köln vart innlemma i Preussen i 1815 opplevde byen stor vekst, vart eit viktig sentrum for industri og transport, og i 1913 var folketalet kome opp i nesten 700 000. Den var i starten av hundreåret største festningsbyen i Tyskland, grunna den strategiske plasseringa ved Rhinen. Frå 1918 til 1926 var byen okkupert av britiske tropper. Den seinare så kjende Konrad Adenauer var borgarmeister frå 1917 framtil han vart avsett av nazistane i 1933.
Eau de Cologne
Den verdskjende parfymen var oppfunne i 1709 av Giovanni Maria Farina, fekk snart innpass ved dei europeiske hoffa og draup etter kvart nedover i samfunnslaga. Det opprinneleg utsalget i Köln finst framleis og før fyrste verdskrigen hadde firmaet utsalg i Wien.
Eau de Cologne vart eit tidleg offer for namneendringane under fyrste verdskrigen. Dette hende i Frankrike i november 1914 då det etter ei avstemning vart bestemt at parfymen no skulle heita "Eau de Lovain" etter den belgiske byen Lovain (Leuven) som vart øydelagd og plyndra av tyskarane i slutten av august same året. Andre namnekandidatar vart òg vurderte men nådde ikkje opp, mellom dei Eau de Pologne (polsk vatn).
Den mest kjende avgermaniseringa er nok Sankt Peterburg som alt i 1914 vart til Petrograd, men den var ikkje åleine. I USA vart sauerkraut føreslått omdøypt til det mildt fornøyelege namnet "liberty cabbage", men det er ikkje påvist at det vart sett ut i livet.
Sitat
[I.12] V ráji účinkují rozprašovače kolínské vody a filharmonie hraje tak dlouho Brahmsa, že raději dáte přednost peklu a očistci. Andílkové mají v zadnici vrtuli od aeroplánu, aby se tolik nenadřeli se svými křídly. Pijte, pane kolego, Švejku, nalejte mu koňak, mně se zdá, že mu není dobře.“
Skrivst òg:Kolín nad Rýnem cz Cologne en Cologne fr
Litteratur
- Eau de Pologne 15.11.1914
- Eau de Cologne ou de Louvain 6.12.1914
- Eau de Cologne
- Sauerkraut may be "liberty cabbage" 25.4.1918
|
| Japan | | |||
| |||||
, 18.2.1904.
, 6.9.1914.
Japan vert indirekte nemnd i samtalen mellom Feldkurat Katz og den fromme kollegaen hans. Katz viser til eit vågalt bilete han har hengande som førestiller ein samurai i omgang med ei geisha.
Dukkar opp på ny i [III.1] når Kadett Biegler breiar ut sine krigshistoriske kunnskapar for offiserane etter Hauptmann Ságner sin flause med Die Sünden der Väter (sjå Ludwig Ganghofer). Her viser han til den russisk-japanske krigen i 1905 og det kryptografiske systemet som vart brukt.
Bakgrunn
Japan var i 1914 eit keisardøme med parlamentarisk styresett. Landet var frå august med i krigen på Ententen si side og tok frå Tyskland nokre øyar i Stillehavet. Dei utnytta dessutan krigen til å intervenera i Kina, noko som vart motarbeidd av USA. I 1919 greip dei inn i den russiske borgarkrigen, og okkuperte Vladivostok og deler av russisk fjerne austen. Austerrike-Ungarn hadde så å sei ingen kontakt med Japan, unntaket var S.M.S. Kaiserin Elisabeth, eit marinefartøy som var del av den tyske skvadronen i Tsingtao.
Krigen Kadett Biegler viser til fann stad i 1904-05 og resultatet vart siger til Japan over Russland. Dette var fyrste gong ei europeisk makt hadde tapt ein krig mot ein motstandar frå ein anna verdsdel.
Sitat
[I.12] Katz se usmál: "To je ,Zuzana v lázni` a ta nahá ženská pod tím je má stará známost. Napravo je japonérie, znázorňující sexuelní akt mezi gejšou a starým japonským samurajem. Pravda, něco velice originelního? Breviář mám v kuchyni. Švejku, přineste ho sem a otevřete na třetí straně."
[III.1] Znám systémy šifer, které byly používány ve válkách o Sardinii a Savojsko, v anglo-francouzské kumpanii u Sevastopolu, při povstání boxerů v Číně i za poslední rusko-japonské války. Systémy tyto byly předávány...“
Skrivst òg:Japonsko cz
|
| Mosel | | ||||
| ||||||
Mosel ved Metz
Mosel vert fyrst nemnd av Feldkurat Katz då han samanlikna messevinen med Mosel-vin.
Mosel dukkar opp att meir direkte i [I.14] i samtalen mellom herr Wendler og Oberleutnant Lukáš. Denne gongen er det utan tvil snakk om elva, ikkje vinen.
Bakgrunn
Mosel er ein vinregion i Tyskland, oppkalla etter elva Mosel som renn gjennom Frankrike, Luxemburg og Tyskland. Den munnar ut i Rhinen ved Koblenz.
Sitat
[I.12] „Je to mešní víno lehké, pane kolego,“ řekl Katz, „velice dobré jakosti, ryzlink. Chutí podobá se moselskému.“
[I.14.3] Proč zas se vedou mezi Maasou a Moselou prudké dělostřelecké boje? Víte, že v Combres a Woewru u Marche shořely tři pivovary, kam jsem posílal ročně přes pět set žoků chmele?
Skrivst òg:Mosela cz Mosel de Moselle fr
|
| Vlašim | | |||
| |||||
Vlašim vert nemnd når Švejk fortel den fromme feltpresten om dekanen som i likheit med Sankt Augustin ikkje trudde på antipodane.
Bakgrunn
Vlašim er ein småby i Midt-Böhmen, den ligg i Benešov-distriktet aust for Vltava.
Jaroslav Hašek vitja byen sommaren 1922. Dette var den større siste utflukta hans før hans altfor tidlege død eit halvt år seinare. Han hadde alt vitja området saman med Zdeněk Matěj Kuděj i 1914. Inspirasjonen må ha kome frå den fyrste turen, ettersom denne delen av romanen vart skriven alt i 1921.
Demografi
I fylgje folketeljinga frå 1910 hadde Vlašim 3 206 innbyggjarar der 3 201 (99 prosent) oppgav tsjekkisk som morsmål. Tingdistriktet var okres Vlašim, forvaltningsdistriktet var hejtmanství Benešov.
Kjelde:Seznam míst v království Českém(1913)
Militært
I fylgje rekrutteringsdistrikta vart infanteristar frå Vlašim vanlegvis tildelte Infanterieregiment Nr. 102 (Beneschau) eller k.k. Landwehrinfanterieregiment Nr. 28 (Pisek).
Toulavé House (Radko Pytlík)
V létě 1922 podniká letní cestu na Pacovsko a Vlašimsko. Tentokrát už nejde pěšky, ale vyjíždí kočárem spolu se svými průvodkyněmi (se Šurou a její ruskou přítelkyní) do Dolních Kralovic. Tato místa navštívili už před válkou se Zdeňkem Matějem Kudějem na divokých toulkách "střední Evropou". Z výletu zasílá pozdrav hostinskému Invaldovi: "Mé společnice už ani nemoho plakat, jak jsou unaveny. Táhnu je do Vlašimi. Dnes jsme urazili 37 km. Dostaneme patrně, než přijedem na Lipnici, vši. Počínáme vypadat zpustle. Tvůj Jaroslav Hašek."
Sitat
[I.12] „U Vlašimě byl, poslušně hlásím, pane feldkurát,“ řekl Švejk, „jeden děkan a ten měl, když mu jeho stará hospodyně utekla s klukem i s penězi, posluhovačku
Kjelder: Zdeněk M. Kuděj, Radko Pytlík
Skrivst òg:Wlašim de
|
| Benešov | | |||
| |||||
Benešov er nemnd i soga om dekanen frå Vlašim som ikkje trudde på antipodane. Byen vert nemnd på ny i [II.3] i omtalen av den avretta reservist Kudrna og i [II.5] under førebuingane til avreisa til fronten.
Toget med Švejk og Oberleutnant Lukáš stoppa heilt sikkert her i [II.1], omtrent ein time etter avreisa frå Praha.
Bakgrunn
Benešov er ein by i Midt-Böhmen med om lag 16 000 innbyggjarar. Byen ligg omtrent 40 kilometer søraust for Praha, og er stoppestad på jernbanelinja til Budějovice. Det vidkjende slottet Konopiště, som fram til 1914 var eigd av Erzherzog Franz Ferdinand, ligg 2 km vestafor.
Den gode soldat Švejk i fangeskap
I Dobrý voják Švejk v zajetí er Benešov nemnd avdi Švejk reiste forbi med tog på vegen til interneringsleiren Thalerhof by Graz. I Benešov vart det dessutan kobla til ei vogn med soldatar som skulle til fronten i Serbia..[1]
Ve Vídni se s jich transportem přihodil malý omyl. Jejich vagón přidali v Benešově k vojenskému vlaku vezoucímu vojáky na srbské bojiště.
Demografi
I fylgje folketeljinga frå 1910 hadde Benešov 7 400 innbyggjarar der 7 298 (98 prosent) oppgav tsjekkisk som morsmål. Tingdistriktet var okres Benešov, forvaltningsdistriktet var hejtmanství Benešov.
Kjelde:Seznam míst v království Českém(1913)
Militært
I fylgje rekrutteringsdistrikta vart infanteristar frå Benešov vanlegvis tildelte Infanterieregiment Nr. 102 (Beneschau) eller k.k. Landwehrinfanterieregiment Nr. 28 (Pisek). Byen var hovudsete for IR102 som var organisert i Infanteriebrigade Nr. 17, akkurat som forfattaren sitt Infanterieregiment Nr. 91. Desse regimenta slost side om side under heile perioden Jaroslav Hašek tenestegjorde i k.u.k. Heer. Byen hadde 534 militærtilsette som tenestegjorde med IR102 og det tilhøyrande rekrutteringsdistriktet.
Sitat
[I.12] Vono by jich tam patřilo víc. ,U uršulinek’ mají v klášteře lahvičku s mlékem panny Marie, kterým kojila Ježíška, a v sirotčinci u Benešova, když jim tam přivezli lurdskou vodu, dostali po ní sirotkové takovou běhavku, že to svět neviděl.“
[II.3] Teď prej toho hodně věšejí a střílejí,“ řekl jeden z mužů eskorty, „nedávno nám četli na execírplace befél, že v Motole vodstřelili záložníka Kudrnu, poněvadž hejtman sekl šavlí jeho chlapečka, kerej byl na ruce u jeho ženy, když se s ním v Benešově chtěla loučit, a von se rozčílil.
Skrivst òg:Beneschau de
Litteratur
| 1 | Dobrý voják Švejk v zajetí | 1917 |
|
| Australia | | |||
| |||||
Australia er nemnd i anekdoten om dekanen frå Vlašim som ikkje trudde på antipodane etter å ha lese Sankt Augustin.
Bakgrunn
Australia var i 1914 enno ein dominion men med utstrekt sjølvstyre. Landet bidrog til den allierte krigsinnsatsen, mellom anna var australske styrkar sterkt innvolvert i felttoget mot Tyrkia i 1915 (Gallipoli) og i åtaka på tyske koloniar i Polynesia.
Australia er det sjette største landet i verda i areal, og vert òg rekna som eit kontinent. Folketalet var i 2016 på litt over 23 millionar.
Sitat
[I.12] Tak si zavolal svou posluhovačku a povídá k ní: ,Poslouchejte, vy jste mně jednou povídala, že váš syn je strojní zámečník a odjel do Australie.
[II.2] Dauerling má pověst lidožrouta, antropofága z australských kmenů, kteří požírají příslušníky druhých kmenů padší jim do rukou.
Skrivst òg:Australie cz Australien de
Litteratur
|
| Lourdes | | |||
| |||||
Leopold Kolísek, 1907
Jean Gaignet, 1875
, 1.6.1910.
Lourdes er nemnd av Švejk gjennom adjektivet "lurdský" i anekdoten om dekanen som ikkje trudde på antipodane. Her var det snakk om vatnet frå Lourdes.
Byen dukkar opp att i "Songen om Lourdes" i [III.4] på marsjen frå Sanok mot fronten.
Bakgrunn
Lourdes er ein av dei mest besøkte romersk-katolske valfartstadene i verda. Den ligg sørvest i Frankrike, ikkje langt frå grensa til Spania og har i dag (2010) eit folketal på om lag 15 000.
Songen om Lourdes
Songen er trykt komplett med 60 vers i boka První česká pouť do Lurd roku 1903 (Den fyrste tsjekkiske pilfrimsreisa til Lourdes i året 1903) og i oppfylgjaren frå 1907. Begge bøkene står med fader Leopold Kolísek som forfattar.
Romanen gjev att 16 av desse 60 versa og desse er med nokre få unntak ordrett nedskrivne av forfattaren. Dei viktigaste unntaka er refrenget og fyrst linja på nokre av versa. Han legg òg til eit vers som det ikkje har lukkast å finna i bøkene om pilgrimsreisene. Versa som er med i romanen er desse: 1, 2, 4, 7, 9, 24, 25, 50, 29, 30, 41, 53, 54, 57, 52 og 60. Den litt omstokka rekkjefylgja og mindre endringane i teksten kan tyda på at forfattaren brukte andre kjelder enn bøkene til Kolísek.
Det fyrste trykte eksemplaret på fransk det har lukkast å finna er ei lita bok frå 1875 og er skrive av abbeden Jean Gaignet (1839-1914). Gaignet er difor utan tvil forfattaren av originateksten men i denne boka er ikkje notane med så desse kan ha kome til etterpå. Tittelen kan variera litt men songen er mest kjend som l'Ave Maria de Lourdes. Gaignet si utgåve frå 1875 heiter Cantique-récit de l'apparition de N.-D. de Lourdes en six dizaines de strophes. Han skreiv teksten i 1873[a].
Den tsjekkiske teksten stemmer rettnok dårleg overeins med den franske utgåva og er mykje likarare den tyske (som den truleg er omsett frå). Det er uansett ikkje uvanleg at vers vert sterkt omskrivne for å få rim og rytme til å stemma. Ein annonse i den katolske avisa Čech i 1910 avslører at teksten fanst på tsjekkisk i to utgåver: ein fulltekst over 4 sier men òg ei kortutgåve på ei side. Den fyrste er omtala som ei omsetjing gjort av Beneš Method Kulda (1820-1903). Kortvesjonen er det òg han som står bak men det har ikkje lukkast å finna nokon kopi som kan stadfesta om det er denne Jaroslav Hašek bygde på.
Sitat
[I.12] Vono by jich tam patřilo víc. ,U uršulinek’ mají v klášteře lahvičku s mlékem panny Marie, kterým kojila Ježíška, a v sirotčinci u Benešova, když jim tam přivezli lurdskou vodu, dostali po ní sirotkové takovou běhavku, že to svět neviděl.“
[III.4] Zatímco se všichni čtyři vypravili na cestu, objevil se u kumpanie pan místní plebán a rozdával vojákům dle jich národnosti lísteček s „Lourdskou písní“ ve všech jazycích.
Kjelder: Leopold Kolísek
Skrivst òg:Lurdy cz
Litteratur
- První česká pouť do Lurd roku 1903
- Druhá česká pouť do Lurd roku 1907
- Cantique-récit de l'apparition ..., 1875
- Beneš Method Kulda
| a | Ce prêtre vendéen qui créa l'Ave Maria de Lourdes |
|
| Sankt Gotthard-passet | | |||
| |||||
Sankt Gotthard-passet vert omtala av den fromme feltpresten etter at han har fått i seg rikeleg med sterkdrykk.
Bakgrunn
Sankt Gotthard-passet er eit fjellpass i Alpane som ligg rett sør for grensa mellom dei sveitsiske kantonane Uri og Ticino. Passet har mista mykje av betydninga si etter at tunnelen under passet vart opna i 1980. Det går òg jernbanetunnel under passet.
Den noko tåkete einetalen til feltpresten tyder på at han heller har St Bernhard-passet i tankane, ettersom Sankt Bernhard bygde hospits der for reisande, mellom dei mange pilgrimar.
Sitat
[I.12] „Sv. Ludmilu mám rád, i sv. Bernardina,“ pokračoval bývalý katecheta, „ten zachránil moc poutníků ve sv. Gotthardě.
Skrivst òg:Průsmyk svatého Gottharda cz Gotthardpass de Gotthard Pass en Passo del San Gottardo it
|
|
I. Bak fronten |
| |
12. Ein relegiøs debatt | |||
| © 2008 - 2023 Jomar Hønsi | Sist oppdatert: 14.5.2023 |