Den gode soldat Švejk

	Oberleutnant Lukáš, Jindřich
Søk Švejkův slovník

Forfattaren om Lukáš. © LA-PNP

Eit lagnadstung møte

Lukáš er nemnd 315 gonger i Den gode soldat Švejk.

Lukáš dukkar fyrst gong opp når Feldkurat Katz spelar bort Švejk til han i kortspelet "tjueeitt". Dermed vert den gode soldaten tenaren til Oberleutnant Lukáš som frå no av er ein av dei viktigaste skikkelsane i romanen, og utanom Švejk den einaste som er med i alle fire delene. Han er dessutan den einaste offiseren som vert gjennomgåande sympatisk framstild.

Švejk utset Oberleutnant Lukáš for ei rekkje prøvelsar i tida som offiserstenar. Mellom desse kan nemnast tjuveriet av hunden Fox (Max) som endar med forflytning til fronten, uhellet med naudbremsa på toget ved Tábor og affæren med ¨herr Kakonyi i Királyhida.

Etter at soldaten vert forfremja til ordonnans betrar tilhøvet seg og Oberleutnant Lukáš byrjar å lika tenararen sin, sjølv om dei uendelege anekdotane irrriterer han. Švejk viser heile tida lojalitet og går langt i å forsvara sin føresette, og ved eit par høve ofrar soldaten seg direkte. Mellom anna et han opp det komprommiterande brevet til Etelka Kakonyi og set til livs ei flaske "konjakk" i Humenné for å verna Lukáš.

Introdusert av forfattaren

Jaroslav Hašek spanderer faktisk eit par sider på å framstilla Oberleutnant Lukáš for lesaren. Dette er ei ære som ellers berre vert Feldkurat Katz til del og då i mykje mindre grad. Dei andre offiserane i romamen vert berre introdusert gjennom dialogar og sjølve hendinga. Forfattaren kan opplysa om at Lukáš var tsjekkar, fødd i ein landsby i det sørlege Böhmen. I nasjonalitets-spørsmål sympatiserer han med den tsjekkiske saka men er forsiktig med å utrykkja det. Eit av utsagna hans er: "Lat oss vera tsjekkarar, men ingen treng vita om det. Eg er òg tsjekkar".

Han vert omtala som ein amfibie som skriv og snakkar tysk ute mellom folk, men les tsjekkiske bøker. Han handsamar mannskapet sitt strengt men rettferdig, kan rettnok heva stemma til dei, men skjeller dei aldri ut. Han er direkte og uredd ovafor sine overordna og dette kan ha kosta han forfremjing til kaptein. Mellom mannskapet sitt er han omtykt, syrgjer for god overnatting på manøvrar og spanderer gjerne øl på dei, likar at dei syng når dei marsjerer. Han veit dessutan å setja brutale underoffiserar på plass.

Ellers har han opp gjennom åra vore uheldig med tenararene sine som han hatar og som han stadig skiftar ut. Oberleutnant Lukáš er dessutan glad i dyr og held seg med både kanarifugl og katt. Det kjem òg fram at han har tenestegjord ei stund i Praha og underviser ved ein skule for eittårsfrivillege (sjå Prager Einjährig-Freiwilligenschule). I forfattaren si innleing kjem det ikkje fram kva eining han tenestegjorde ved i Praha.

Fleire opplysningar

Etterkvart utover i romamen kjem det fram fleire opplysningar om Oberleutnant Lukáš. Han var litt av ein dameven, noko som vert understreka gjennom episodane med fruene Katy Wendler og Etelka Kakonyi. Kvar han budde er derimot uklårt men ettersom han var på tur med hunden Max på hjørnet ved Panská ulice og Na Příkopě har det nok vore nokså sentralt. Denne opplysninga vert likevel motsagd av at Blahník overleverte den stolne hunden i Vršovice. Han heldt avskilsfesten sin i Nekázanka, svært nær der han vart teken på fersken med den stolne hunden. Kanskje var det her han budde?

Eit langnadstungt treff

Hundeepisoden førde til at han vart overførd til IR. 91, noko som pensar heile handlinga i romanen inn på eit spor som i store strekk går parallelt med forfattaren si eiga karriere i k.u.k. Heer. På toget til Budějovice der han må svara for seg ovafor generalmajor Generalmajor von Schwarzburg kjem det fram at han var utdanna ved Prager Infanteriekadettenschule. Under samtalen mellom Hauptmann Ságner og Bahnhofskommandant Zykán på stasjonen i Győr vert det klårt at Oberleutnant Lukáš gjekk på kadettskule saman med Ságner. Lukáš er interressert i kunst og kultur og dei andre offiserane i Budějovice legg han til last at han ikkje vil omgåast dei på fritida. Han avskyr brutaliteten han er vitne til på reisa til fronten, noko som kulminerer i Humenné der han får behov for å drikka seg full for å døyva dei vonde kjenslene.

Oberleutnant Lukáš er med i romanen heilt fram til siste scenene i den ufullførde Del fire. Švejk er Lukáš sin personlege tenar i dei to fyrste bøkene - i Del tre og fire er han underordna Lukáš som kompaniordonnans. Tilhøvet mellom dei to er ofte spent grunna Švejk sine mange uhell, men eigentleg er soldaten særs trufast mot Lukáš og offiseren byrjar etter kvart å lika sin underordna, noko som er heilt klårt når romanen vert avslutta. Før avreisa frå Királyhida vert Lukáš sjef for 11. marsjkompani. Švejk vert då forfremja til kompaniordonnans, og Offiziersdiener Baloun erstattar han som putzfleck for Lukáš.

Bakgrunn

Det er ingen tvil om at viktigaste modellen for Oberleutnant Lukáš var Rudolf Lukas, ein austerriksk, seinare tsjekkoslovakisk offiser. Han kan likevel ikkje vore den einaste modellen, for i handlinga i fyrste boka finn enn lite fells mellom Lukas og romanfiguren. Det er mykje som tyder på at forfattaren har overført både biografiske detaljar og eigenskapar frå den verkelege kaptein Čeněk Sagner til sin fiktive Lukáš.

Oberleutnant Lukáš er òg nemnd i Dobrý voják Švejk v zajetí men spelar her ei ubetydeleg rolle. Nokre av hendingane som romanen knytar til Lukáš, vert her tilskrive Fähnrich Dauerling (hundetjuveriet og affæren med herr Kakonyi).

Sitat

[I.14.1] Štěstí Švejkovo nemělo dlouhého trvání. Nelítostný osud přerval přátelský poměr mezi ním a polním kurátem. Jestli polní kurát až do té události byl osobou sympatickou, to, co nyní provedl, je s to strhnout s něho sympatickou tvářnost. Polní kurát prodal Švejka nadporučíkovi Lukášovi, lépe řečeno, prohrál ho v kartách. Tak dřív prodávali na Rusi nevolníky. Přišlo to tak znenadání. Byla pěkná společnost u nadporučíka Lukáše a hrálo se „jednadvacet“.

[II.4] Jest rozhodně povinností úřadů vyšetřiti tento zločin a optati se vojenského velitelství, které jistě již se touto affairou zabývá, jakou úlohu v tom bezpříkladném štvaní proti příslušníkům Uherského království hraje nadporučík Lukasch, jehož jméno uvádí se po městě ve spojitosti s událostmi posledních dnů, jak nám bylo sděleno naším místním dopisovatelem, který sebral již bohatý materiál o celé aféře, která v dnešní vážné době přímo křičí.

[II.4] Jest to známý český šovinista Lükáš, o jehož řádění bude podána interpelace naším poslancem Gézou Savanyú, který zastupuje okres királyhidský.“

	Blekkslagar Vejvoda
Søk Švejkův slovník

Vejvoda er nemnd 18 gonger i Den gode soldat Švejk.

Vejvoda var ein røyrleggjar frå gata Na Zderaze i Praha som alltid spela "mariáš" i ei kneipe bak Stoletá kavárna. I fylgje ein uendeleg anekdote av Švejk vann han ved eit høve så mykje i kort at han laut søkja vern hjå politiet. I denne soga er hovudpersonen nemnd heile 16 gonger, og dette er truleg den lengste anekdota i heile romanen. Sjå òg Hospoda za Stoletou kavárnou.

Soga fortalde Švejk for å trøysta Feldkurat Katz som nettopp hadde spelt bort pengane Švejk hadde lånt Katz for at sistnemnde kunne kjøpa Švejk tilbake frå Oberleutnant Lukáš. Dette var etter at feltpresten fyrst hadde spela tenaren sin bort i kort.

Bakgrunn

Det har ikkje lukkast å kobla soga og Vejvoda sjølv til noko verkeleg hending. I adresseboka for 1907 er det ikkje oppførd nokon Vejvoda i Na Zderaze, og ikkje ein einaste røyrleggjar med dette namnet er å finna i heile Praha. Det same gjeld for eldre adressebøker.

Sitat

[I.14.1] Na Zderaze žil nějakej klempíř Vejvoda a ten hrával vždy mariáš jedné hospodě za ,Stoletou kavárnou’. Jednou taky, čert mu to napískal, povídá: ,A což abychom si hodili jedníka o pětníček.’ Hráli tedy pětníčkovýho jedníka a on držel bank. Všichni se ztropili a tak to rostlo do desítky. Starej Vejvoda chtěl popřát taky druhýmu něco a pořád říkal: ,Malá špatná domů.’

	Sancho Panza
Wikipedia enesno Søk

Sancho Panza vert nemnd av forfattaren i betraktningane rundt offiserstenar-standen. Har vert Panza omtala som militærtenar for Don Quijote.

Bakgrunn

var tenaren til Don Quijote i Miguel de Cervantes sin klassiske roman. Mange litteratur-forskarar påpeikar likheitstrekk mellom Panza og Švejk, men legg til at Švejk i motsetning til Sancho Panza hadde hovudrolla i sin roman.

Sitat

[I.14.2] Jisto však je, že v době feudalismu vystupovali v té úloze žoldnéři rytířů. Čím byl Sancho Pansa Dona Quijota? Divím se, že historie vojenských sluhů nebyla dosud nikým sepsána.

Skrivst òg:Sancho PansaHašek

Litteratur

• Quijotes, Biblioteca Nacional de España

	Don Quijote
Wikipedia czdeenesno Søk

Les Nouvelles littéraires, 16.4.1932

Dagens Nyheter, 23.8.1926

Don Quijote vert nemnd av forfattaren i samband med Sancho Panza og offisers-tenarar. Forfattaren omtalar Sancho som militærtenaren til Don Quijote, noko han strengt tatt ikkje var.

Bakgrunn

Don Quijote er hovudpersonen i Miguel de Cervantes sin klassiske roman Don Quijote de la Mancha. Romanen er ein av dei største spansk-språklege gjennom tidene, ein universell klassikar og ein av dei mest omsette.

Samanlikna med Švejk

Don Quijote er ein av romanane som Den gode soldat Švejk ofte har vorte samanlikna med. Den svenske litteraturkritikaren Carl-August Brolander skreiv 23. august 1926 ein omtale av den tyske omsetjinga av Del ein for avisa Dagens Nyheter. Her utropte han Jaroslav Hašek til ein "tsjekkisk Cervantes" og samanlikna han òg med Rabelais. Den franske kritikaren Jean-Richard Bloch skreiv ein likande entusiastisk omtale i Les Nouvelles littéraires i 1932.

Sitat

[I.14.2] Instituce důstojnických sluhů je prastarého původu. Zdá se, že již Alexandr Macedonský měl svého pucfleka. Jisto však je, že v době feudalismu vystupovali v té úloze žoldnéři rytířů. Čím byl Sancho Pansa Dona Quijota? Divím se, že historie vojenských sluhů nebyla dosud nikým sepsána.

Skrivst òg:Don QuixoteenDon QuijoteesDon Quichottefr

Litteratur

• Quijotes, Biblioteca Nacional de España
• Jubileum Dona Quijota de la Mancha, Světozor,17.3.1905
• Den tjeckiske Cervantes, Dagens Nyheter,23.8.1926
• Čsl. Cervantes?, Československá republika,31.8.1926

	Duque de Almavira
Søk Švejkův slovník

Beaumarchais og hans Figaro kan delvis ha inspirert Hašek

Nový velký ilustrovaný slovník naučný, 1929

Almavira er nemnd av forfattaren avdi han skal ha ete tenaren sin Fernando utan salt under beleiringa av Toledo.

Bakgrunn

Hertugen av Almavira skal ha vore blandt forsvararene i ei beleiring av Toledo. Det er uvisst kva historisk hending eller litterært verk forfattaren viser til.

Seinare i romanen [III.3] nemner Einjährigfreiwilliger Marek ein nesten identisk episode, men no er den kannibalske handlinga lagt til beleiringa av Madrid under Napoleons-krigane (her er Almavira og Fernando ikkje nemnde). Sjølv denne opplysninga er tvilsamt etter som beleiringa var svært kort.

Det er ikkje mogeleg å finna nokon stad i Spania som i dag heiter Almavira så truleg er det snakk om ein skrivefeil eller omblanding med ein anna person.

Beaumarchais

Den einaste Almavira eit nettsøk resulterer i er roller i Barberen av Sevilla av Rossini og Figaros bryllaup av Mozart. Begge desse er bygd på skodespel-trilogien om Figaro av Pierre Beaumarchais. Oversetjar av Den gode soldat Švejk til spansk og katalansk, Monika Zgustová, "rettar" Almavira til Almavida utan at dette løyser gåta. Dessutan heitte figuren til Beaumarchais Almaviva.

Det er likevel mogeleg at forfattaren har høyrt om og kan ha henta inspirasjon frå Figaro. Forholdet herre-tenar stemmer, men kannibalisme-historia og opplysninga om at hertugen hadde skrive memoirar kan ikkje påvisast. Napolonskrigane kom etter Beaumarchais si tid, så det heng heller ikkje i hop kronologisk med Madrid. Hašek kan nok ha blanda saman fleire historier eller rett og slett dikta opp nye. Eting av tenaren kan vera eit grotesk innslag på linje med detektiv Bretschneider sin død [I.6] eller soga om ein hund som åt opp ein nyfødd unge [I.3].

Forveksling med Alba?

I ei ellers innsiktsfull diplomtese frå 2019 om Hašek vert det hevda at Almavira var ein brutal spansk general frå 1500-talet med namn Fernando Álvarez de Toledo[b]. Dette er ein omtala passar til den tredje hertugen av Alba, altså ikkje Almavira. Nokon beleiring av Toledo er ikkje nemnd men forfattaren av tesa konkluderer fornuftig nok med at kannibal-episoden heller var ein av Hašek sine "tilføyingar".

Lazarillo de Tormes

Ei doktoravhandling av Hamza Messari som samanliknar Švejk og Lazarillo de Tormes, ein pikaresk roman frå 1500-talet, gjev heller ikkje noko spor. Messari nemner "ein viss greve av Almavira" utan at dette er nærare utgreia[a].

Hamza Messari

Sitat

[I.14.2] Našli bychom tam, že vévoda z Almaviru snědl svého vojenského sluhu při obležení Toleda z hladu bez soli, o čemž vévoda sám píše ve svých pamětech, vypravuje, že jeho sluha měl maso jemné, křehké, vláčné, chutí podobající se něčemu mezi kuřecím a oslím.

Kjelder: Sergey Soloukh, Hamza Messari, Abigail Weil

Litteratur

• Elementos picarescos en la novela „Las aventuras del valeroso soldado Schwejk“ de Jaroslav Hašek, Hamza Messari,7.9.2009 [a]
• Man Is Indestructible: Legend and Legitimacy in the Worlds of Jaroslav Hašek, Abigail Weil,2019 [b]

	Fernando
Søk Švejkův slovník

Světozor,4.10.1907

Fernando var tenaren til duque Almavira og han skal ha vorte eten av sin svoltne overordna under beleiringa av Toledo.

Bakgrunn

Fernando kan ikkje identifisert så lenge det er uvisst kven duque Almavira var (om han var nokon verkeleg person i det heile). Men dersom inspirasjonen kjem frå Beaumarchais sine skodespel, kan det argumenterast for at Figaro kan ha vore førebiletet for Fernando. Men den groteske kannibalisme-soga passar på ingen måte inn og er heller noko forfattaren har funne på eller har lånt frå ein anna kontekst

Sitat

[I.14.2] Mezi touto novou generací pucfleků nenajdou se tací obětaví tvorové, kteří by se dali sníst svými pány bez soli jako šlechetný Fernando vévody z Almaviru.

	Hauptmann von Kaunitz
Wikipedia czde Søk

Kaunitz var ein kaptein som i likheit med Švejk hadde vorte superarbitrert grunna dårskap. Han hadde for vane å spasera rundt med ein finger i kvar nasebor. Dette er dette Švejk påpeikar oavafor Oberleutnant Lukáš når denne nevner Švejk sine påståtte mentale begrensingar, og antyder dermed uskuldig på at òg offiserar kan vera tilbakeståanda.

Bakgrunn

Nokon offiser med namnet von Kaunitz er ikkje å finna i korkje adressebøker frå Praha eller i seinare utgåver av Schematismus.

På den andre sida var den tsjekkiske adels-slekta Kaunitz (cz. Kounice) velkjende så det kan vera at forfattaren lånte namnet av desse. Fleire Kaunitz gjorde teneste i k.u.k. Wehrmacht opp gjennom åra men ein har ingen indikasjonar på at nokon av desse gjekk rundt med fingrane i naseborene eller i det heile var superarbitrert.

Sitat

[I.14.3] Od regimentu nás kvůli tomu pustili dva, mě, a ještě jednoho pana hejtmana von Kaunitz. Ten s dovolením, pane nadporučíku, když šel po ulici, tak se současně pořád dloubal prstem levé ruky v levej nosní díře a druhou rukou v pravé dirce, a když šel s námi na cvičení, tak nás vždy postavil jako při defilírungu a říkal: ,Vojáci, éh, pamatujte si, éh, že je dneska středa, poněvadž zejtra bude čtvrtek, éh. ‘„

	Lærar Marek
Søk Švejkův slovník

Zlatá Praha, 4.3.1892

Výroční zpráva vyššího gymnasia v Pelhřimově za školní rok 1896-1897

Marek var ein lærar frå ein landsby forbi Pelhřimov som flaug etter dottera til viltoppsynsmann viltoppsynsmann Špera. Han tek kort del i soga når Švejk forsikrar Oberleutnant Lukáš om at ingen ting er verre enn at folk lyg. Han brukar lærar Marek som døme på kor ille det kan gå.

Denne Marek må ikkje forvekslast med Marek som vert ein av hovudpersonane i handlinga frå [II.2] og utover.

Bakgrunn

I landsbyen Chvojnov ved Pelhřimov budde faktisk ein lærar Karel Marek. I Zlatá Praha (Det gyldne Praha) frå 1892 kjem det fram at han hadde vunne i eitt logikkpuslespel. I årboka for gymnaset i Pelhřimov (1896-1897) vert enno ein Karel Marek frå ein landsby i nærleiken nemnd. Denne gongen er det i Horní Cerekev, men om det er same personen og om Hašek eventuelt har visst om den/desse vert sjølvsagt rein spekulasjon.

Sitat

[I.14.3] „Poslušně hlásím, pane nadporučíku, že rozumím. Není nic horšího, než když člověk lže. Jak se začne zaplítat, tak je ztracenej. V jedný vesnici za Pelhřimovem byl nějaký učitel Marek a ten chodil za dcerou hajnýho Špery, a ten mu dal vzkázat, že jestli se bude s holkou scházet v lese, že mu, když ho potká, postí do zadnice z ručnice štětiny se solí.

	Viltoppsynsmann Špera
Søk Švejkův slovník

Špera var ein viltoppsynsmann frå ein landsby ved Pelhřimov, som mislikte at lærar Marek flaug etter dottera hans. Dette i fygje ein anekdote Švejk fortel Oberleutnant Lukáš då dei møtest fyrste gongen.

Bakgrunn

Dette er ein figur det ikkje har lukkast å finna noka inspirasjonskjelde for.

Sitat

[I.14.3] „Poslušně hlásím, pane nadporučíku, že rozumím. Není nic horšího, než když člověk lže. Jak se začne zaplítat, tak je ztracenej. V jedný vesnici za Pelhřimovem byl nějaký učitel Marek a ten chodil za dcerou hajnýho Špery, a ten mu dal vzkázat, že jestli se bude s holkou scházet v lese, že mu, když ho potká, postí do zadnice z ručnice štětiny se solí.

	Balabán
Søk

Svět zvířat,15.4.1913

Čechoslovan,19.2.1917

Balabán var ein uvanleg stygg hund av blandingsrase som Švejk ein gong hadde kjøpt. Hunden er tema i den lange kynologiske utgreiinga soldaten utset sin føresette Oberleutnant Lukáš for fyrste dagen dei to møttest.

Bakgrunn

Denne hunden dukkar opp i fleire av forteljngane til Jaroslav Hašek, og var så stygg at både hundar, andre dyr og folk unngjekk han[b]. I ei av forteljingane, Kolik kdo má kolem krku, kjem det fram at forfattaren faktisk eigde ein hund som heitte Balabán[a]. Namnet kan òg vera eit ålment utrykk for ein lokkefugl og er dessutan eit tsjekkisk etternamn.

Den gode soldat Švejk i fangeskap

Balabán dukkar òg opp i Dobrý voják Švejk v zajetí (1917), den andre versjonen av den gode soldaten. Her er det snakk om hunden som Švejk stal i Bruck til glede for Fähnrich Dauerling. I denne soga er hunden ein boxer og jamvel Kadett Biegler vert involvert med han.[1]

Sitat

[I.14.3] Já jsem jednou koupil takovýho psa Balabána, von byl po těch svých tátech tak vošklivej, že všichni psi se mu vyhýbali, a já ho koupil z lítosti, že je takovej vopušténej.

Litteratur

• O nejošklivějším psu Balabánovi, Svět zvířatJaroslav Hašek,15.4.1913 [b]
• Kolik kdo má kolem krku, ČechoslovanJaroslav Hašek,19.2.1917J [a]
• Dobrý voják Švejk v zajetí, Jaroslav Hašek,1917 [1]

	Sultan Mehmet V. Reşat
*2.11.1844 Istanbul - †4.7.1918 Istanbul
Wikipedia deennotr Søk Švejkova cesta

Keisaren og Sultanen i 1914

Neue Freie Presse,10.3.1915

Rozkvět,10.4.1915

Nieuwe Venlosche courant,30.3.1915

Mehmet V. Reşat vert indirekte nemnd når Švejk les i ei avis at sultanen har hedra keisar Wilhelm II. med ein krigsmedalje medan han sjølv ikkje ein gong har ein liten sylvmedalje. Sultanen vert ikkje nemnd direkte med namn.

Bakgrunn

Mehmet V. Reşat var sultan i det Osmanske riket (sjå Tyrkia) frå 1909 til 1918. Han kom til makta etter det ungtyrkiske kuppet, men hadde lita verkeleg makt. Hans einaste viktige politiske handling var å lysa Jihad mot dei allierte 11. november 1914. Han var sultan nummer 35 i rekkja og døydde berre månader før riket gjekk til grunne.

Regjeringstida han vart prega av store territoriale tap for Europas sjuke mann. Nord-Afrika unnateke Egypt og nesten heile Balkan gjekk tapt frå 1912 til 1913. Under fyrste verdskrigen fylgde dei arabiske områda og Kypros.

Krigsmedaljen

Omstenda tyder sterkt på at dekorasjonen som Švejk les om fann stad i mars 1915 ettersom eit sitat frå Roskvět si "Kort krønike frå Verdskrigen" er på bokstaven korrekt gjengitt i romanen. Innhaldet av "krønika" kom òg på trykk i aviser som Národní politika, og mange av desse småsitata dukkar opp i utover i dette kapittelet av romanen. Krønika oppgjev 24. mars 1915 som datoen for dekoreringa.

Alt 9. mars 1915 kunne det tyrkiske telegrambyrået Agence Milli rapportera at sultanen hadde telegrafert til keisaren og gratulert han med dei store sigrane i aust. I same telegrammet kjem det fram at keisaren vert tilboden Imtiaz-krigsmedaljen som utrykk for sultanen si beundring.

25. mars rapporterte Milli at Goltz Paşa hadde reist til Berlin for personleg å stå for dekorasjonen. Krigsmedaljen var dessutan spesiallaga for keisaren.

I april kjem det fram at keisaren har gjort gjengjeld og tildelt sultanen Jernkrossen 1. klasse. På ny er det Goltz Paşa som stod for den formelle dekoreringa og sultanen fekk medaljen 11.april.

Sitat

[I.14.3] „Tak vida,“ řekl pro sebe Švejk, sleduje se zájmem přehled denních událostí, „sultán vyznamenal císaře Viléma válečnou medalií, a já nemá dosud ani malou stříbrnou.“

Kjelder: Hans-Peter Laqueur, Petr Novák, Jaroslav Šerák

Litteratur

• Türkisches bei Schwejk, Hans-Peter Laqueur
• Vyznamenání, Jaroslav Šerák
• Sultán Mehmed a císař Vilém, Národní listy,10.3.1915
• Türkei, Wiener Zeitung,26.3.1915
• Goltz Pascha in Berlin, Neues Wiener Journal,26.3.1915
• Stručná kronika světové války, 24. března, Rozkvět,10.4.1915
• Goltz u sultána, Venkov,14.4.1915

	Cukrář Bělčický
Søk Švejkův slovník

Konditori nær U kalicha i 1910

Bělčický var ein konditor som vert nemnd av Švejk når han nektar å sleppa Katy Wendler inn i bustaden til Oberleutnant Lukáš. cukrář Bělčický hadde lete inn ein framand som hadde stukke av med kassa. Det kjem fram at konditoriet låg i gata der Švejk budde.

Bakgrunn

cukrář Bělčický hadde truleg ein verkeleg modell og det var fleire konditori i området der me trur at den Gode Soldaten budde. Na Bojišti hadde to i 1910, og det var dessutan eitt i Vávrova třída. Ingen av dei står rettnok oppførde med Bělčický som innehavar, og sjølv om ein tek med heile Praha er det ikkje oppførd nokon konditor med dette namnet.

Ein viss Václav Pospíšil eigde fleire konditori i dette området, mellom anna eitt i nummer 10, to hus nedafor U kalicha. Det er ikkje utenkjeleg at cukrář Bělčický har hatt ansvaret for den daglege drifta i denne butikken.

Sitat

[I.14.4] Teď zavřu byt, tak bych prosil, abyste laskavě vodešla. Mně není nic oznámenýho a žádnou cizí osobu, kterou neznám, zde nemůžu nechat v bytě. Jako jednou u nás v ulici u cukráře Bělčickýho nechali jednoho člověka a on si votevřel šatník a utek.

Litteratur

• Adresář královského hlavního města Prahy a obcí sousedních, Vojtěch Kraus

	Erkehertug Karl Franz Joseph
*17.8.1887 Persenbeug-Gottsdorf - †1.4.1922 Funchal
Wikipedia czdeenhuno Søk Švejkův slovník

Světozor,17.6.1914

Neue Freie Presse,20.4.1915

Světová válka 1914-1915 slovem i obrazem, s. 555

Illustrierte Geschichte des Weltkrieges 1914-15.

Karl Franz Joseph vert indirekte nemnd som "den austerrikske tronfylgjaren" når Švejk geleidar Katy Wendler til kaserna der Oberleutnant Lukáš underviser. Soldaten går i gang med ein samtale med vakta og har eit utrykk like tåpeleg som det ein kan sjå på eit fotografi av den austerrikske tronfylgjaren in Kronika světové války.

Han kjem inn i handlinga på ny i [I.15] i ein grusom draum Oberleutnant Lukáš har etter hundetjuveriet. I [III.1], under draumen til Kadett Biegler på veg til Budapest, er han mend med fullt namn avdi det heng bilete av han på veggen i k.u.k. Gottes Hauptquartier.

Bakgrunn

Karl Franz Joseph (døypt Karl Franz Joseph Ludwig Hubert Georg Otto Marie von Habsburg-Lothringen) var i 1915 arving til dei austerrikske og ungarske tronene og vart keisar og konge då keisar Franz Joseph I. døydde 21. november 1916. Han var eldste sonen til Erkehertug Otto, bror til erkehertug Franz Ferdinand.

Regimet hans var mindre undertrykkjande enn forgjengaren sitt og han gav ei vidt amnesti til politiske fangar. Han prøvde òg å få i stand ein sepraratfred med Ententen, rettnok utan å informera sine allierte. Karl vart den siste keisar av Habsburg-slekta. Han vart erklært helgen i 2004.

Karl og flygarane

Før han vart keisar vitja han ofte fronten, og dukka stadig opp i biletmagasin som Wiener Illustrierte Zeitung. I samanheng med Den gode soldat Švejk er likevel det viktigaste fotografiet av han eit som kom på trykk i Kronika světové války i 1915 med ein tekst som er ordrett attgjeven i romanen.

Biletet viser tronfylgjaren saman med to flygarar som har skote ned eit russisk fly. Det kom òg på trykk i andre aviser, og då med meir utfyllande forklaring. Dei to flygarane på biletet var tyskarane Johann Offermann og Erwin von Sprungmann. Biletet var teke i fyrste halvdel av 1915 ved Czernowitz i Bukovina (no Чернівці, Ukraina). Tronfylgjaren vitja Černovci 19. april 1915 og biletet er truleg frå dette besøket.

Den gode soldat Švejk i fangeskap

I Dobrý voják Švejk v zajetí er tronarvingen (no i 1917 keisar og konge) kort omtala som hjerneskadd.[1]

Sitat

[I.14.4] Tím byl nadobro ukončen pokus dohovořit se se Švejkem a další cesta do kasáren šla v naprostém mlčení. Jedině když již stáli u kasáren, Švejk vyzval mladou dámu, aby počkala, a dal se do hovoru s vojáky ve vratech o vojně, z čehož musela mít mladá dáma náramnou radost, poněvadž chodila nervosně po chodníku a tvářila se velice nešťastně, když viděla, že Švejk pokračuje ve svých výkladech s tak hloupým výrazem, jaký bylo možno vidět též na fotografii uveřejněné v té době v „Kronice světové války“: „Rakouský následník trůnu rozmlouvá se dvěma letci, sestřelivšími ruský aeroplán“.

[I.15] Šel též spat a v noci se mu zdálo o Švejkovi, že Švejk ukradl také koně následníkovi trůnu, přivedl mu ho a následník trůnu že toho koně při přehlídce poznal, když on, nešťastný nadporučík Lukáš, na něm jel před svou rotou.

[III.1] Uprostřed pokoje, ve kterém po stěnách visely podobizny Františka Josefa a Viléma, následníka trůnu Karla Františka Josefa, generála Viktora Dankla, arcivévody Bedřicha a šéfa generálního štábu Konráda z Hötzendorfu, stál pán bůh.

Kjelder: Milan Hodík

Litteratur

• Der Thronfolger in Bukowina, Wiener Bilder,10.1.1915
• Der Thronfolger Erzherzog Karl Franz Josef im Gespräche mit den beiden deutschen Fliegern, Neuigkeits-Welt Blatt,15.5.1915
• Der Thronfolger Erzherzog Karl Franz Josef im Gespräche mit deutschen Fliegern, Allgemeine Automobil-Zeitung,20.6.1915
• Světová válka 1914-1915 slovem i obrazem. Díl II., Emil Šolc
• Karel byl v Praze, ČechoslovanJaroslav Hašek,29.10.1917J
• Dobrý voják Švejk v zajetí, Jaroslav Hašek,1917 [1]

	General Kusmanek von Burgneustädten, Hermann
*16.9.1860 Sibiu (Hermannstadt) - †7.8.1934 Wien
Wikipedia deenhunlplru Søk Švejkova cesta Švejkův slovník

Österreichische Illustrierte Zeitung,15.8.1915

Kuryer Lwowski,1.2.1914

Kusmanek vert nemnd av Švejk i ein samtale om krigens gang. Kusmanek skal vera komen til Kiev vert det sagt. Samtalen føregår medan han ventar på ordre frå Oberleutnant Lukáš om kva han skal gjera med Katy Wendler. Švejk omtalar han som General Kusmanek.

Bakgrunn

Kusmanek var austerriksk infanterigeneral og øvstkommanderande i Przemyśl under dei to russiske beleiringane i 1914-1915. Han var rekna som ein av dei meir dugande austerrikske generalane og fekk i 1914 tilnamnet "Løva frå Przemyśl". Festninga sin kapitulasjon 22. mars 1915 medførde at han og den inneslutta besetninga vart tekne til fange.

Før krigen

Kusmanek var son til ein høgtståande politimann, Josef Kusmanek, som lenge var overinspektør ved tryggleikstenesta i Wien. Alt som 19-åring vart han uteksaminert frå militærakademiet i Wiener Neustadt. Karriera vidare gjekk melom anna via Infanterieregiment Nr. 63, k.u.k. Kriegsministerium, IR73 og frå 1903 k.u.k. Generalstab. Den 16. februar 1906 vart Oberst Kusmanek jamvel boden på middag hjå erkehertug Franz Ferdinand.

I 1908 vart han sjef for 65. Infanteriebrigade i Győr, frå 4. mai 1910 hjå 3. Infanteriedivision (Linz), og frå februar 1911 øvstkommanderane for 28. Infanteriedivision i Ljubljana (Laibach). I Linz vart han avløyst av erkehertug Joseph Ferdinand, eit medlem av keisarfamilien. Kusmanek hadde såleis ei påfallande kort tenestetid her, òg ein er freista til å spekulera i om at han vart forflytta for å gje plass til ein Habsburgar.

Kusmanek vart forfremja til Feldmarschall-Leutnant 1. november 1910 (med påfylgjande audiens hjå keisaren). Han vart adla 1. november 1913 og valgde adelspredikatet "von Burgneustädten". Han vart festningskommandant i Przemyśl 1. februar 1914, ei overflytting som avgjorde lagnaden hans.

Autentisk sitat

Národní politika,4.4.1915

Sitatet Švejk brukar viser til nyhende frå 26. mars 1915, i samband med at Kusmanek kom til Kiev som krigsfange. Forfattaren har heilt klårt henta dette frå presseklipp, og ved fyrste augekast synest det å vera frå Národní politika som 4.april trykte ein notis som nesten ordrett tilsvarar sitatet i romanen.

Světová válka 1914-1915 slovem i obrazem, s. 505

Same sitat er brukt i Světová válka 1914-1915 slovem a obrazem på side 505, og her tilsvarar det på bokstaven ordlyden i romanen. At dette er kjelda forfattaren brukte vert klårt når ein attpåtil ser at sida har undertitttelen Kronika světové války. For å fjerna den siste rest av tvil har denne sida eit bilete av tronfylgjaren erkehertug Karl Franz Joseph med tittel som på bokstaven tilsvarar den som er brukt i romamen eit par linjer over.

Krigsfange

Hufvudstadsbladet,1.3.1916

Illustrierte Kronen-Zeitung,22.4.1916

Andre avisklipp gjev utfyllande opplysningar. Kusmanek kom til Kiev med snøggtog på fyrste klasse alt 25.mars, berre tre dagar etter kapitulasjonen i Przemyśl. Han vart godt behandla og budde endåtil hjå guvernøren. Utover dette kjem det fram at opphaldet hans i Kiev var av mellombels karakter, at han skulle vidare for permanent internering i det indre av Russland.

Rapportar i den finske pressa (seinare òg i Austerrike-Ungarn) sler fast at han var internert i Nisjnij Novgorod der han kom i slutten av april via Moskva. Same månaden kom det rapportar om at han var internert i Voronesh-gubernatet men dette er truleg feil.

I Nisjnij Novgorod heldt han til i ein bustad som styresmaktene disponerte og kunne røra seg fritt to timar kvar dag. I starten skal han ha budd på eit hotell. Han kunne som krigsfange derimot ikkje vitja kafear og andre offentlege etablissement. Andre avisnotisar hevdar derimot at han kunne røra seg fritt.

I starten var soningsforholda gode men vart verre utover mot slutten av krigen. I februar 1916 klaga han til Raude Kross over at styresmaktene hadde konfiskert materiale han hadde førebudd om årsakene til Przemyśl sitt fall. Dette var i forventning av ei gransking kring dette når han kom tilbake til heimlandet.

Heimkomst

Pester Lloyd,19.2.1918

Tidleg i 1918 forhandla Austerrike-Ungarn og Russland fram ei fangeutveksling som òg gjaldt ein del høgare offiserar, mellom anna dei som vart fanga i Przemyśl. 12. februar 1918 kunne Kusmanek forlata Nisjnij Novgorod og reiste via Moskva, Petrograd, Vilnius og Warszawa til Wien. Den 18. kom han til Wien Nordbahnhof og vart motteken av eit utvalg av dignitærar og høgare offiserar.

I januar 1918 vart det trykt nyheitsartiklar som hevda at han var reist til Stockholm. Det vart hevda at han og andre generalar heldt til der i påvente av fredsavtalen med Russland, men dette er berre eit av mange falske oppslag om opphaldstadene hans under krigen.

Tre dagar atter heimkomsten vart Kusmanek stilt for ein militær æresdomstol, ein formalitet som alle offiserar som hadde vore krigsfangar måtte gjennom. Som venta vart han fullt ut frikjend av dei seks generalane i retten. Dagen før hadde han alt vore i audiens hjå keisaren, og i mars vart han utnemnd til Geheime Rat.

Dei siste åra

Kusmanek slo seg ned i Wien etter krigen men var lite aktiv i det offentlege liv. I 1920 verserte det rykte om at han var vorten general for dei ukrainske bolsjevikane sin 6. arme, noko som snart vart tilbakevist. I 1923 fekk han slag og han kom seg aldri etter det. Dei siste åra han levde var han svært sjuk. Kusmanek døydde i 1934 og er gravlagd på Wien Zentralfriedhof.

Sitat

[I.14.4] Švejk posadil se na lavici ve vratech a vykládal, že v bitevní frontě karpatské se útoky vojska ztroskotaly, na druhé straně však že velitel Přemyšlu, generál Kusmanek, přijel do Kyjeva a že za námi zůstalo v Srbsku jedenáct opěrných bodů a že Srbové dlouho nevydrží utíkat za našimi vojáky.

Litteratur

• Hermann Kusmanek von Burgneustädten, Weltkriege.at
• Kusmanek von Burgneustädten, Michal Fiala
• Aus der Militärakademie zu Wiener-Neustadt, Wiener Zeitung,19.8.1879
• Der Sanitätsdienst im Kriege, Danzers Armee-Zeitung,15.4.1897
• Se. k.u.k Hoheit Herr Erzherzog Franz Ferdinand, Sport und Salon,24.2.1906
• Generalmajor Kusmanek, Prager Tagblatt,31.10.1906
• Abschied des Divisionärs F.M.L. Kusmanek, Linzer Volksblatt,9.2.1911
• Armee und Marine, Sport und Salon,8.11.1913
• Russiches Lob für General Kusmanek, Die Zeit,25.3.1915
• Kenraali Kusmanek Kiowasja, Suomalainen,29.3.1915
• Przemysl's forsvarer, Middagsavisen,29.3.1915
• Generál Kusmanek v Kijevě, Národní politika,30.3.1915
• Stručná kronika světové války, 26. března, Rozkvět,10.4.1915
• General Kusmanek, Dagens Press,27.4.1915
• Orsakerna til Przemysls fall, Hufvudstadsbladet,1.3.1916
• Aus dem Leben des Generals Kusmanek in Gefangenschaft, Der Tiroler,30.3.1916
• Der Verteidiger von Przemysl in Stockholm, Volksblatt für Stadt und Land,20.1.1918
• Ehrenrat gegen Kusmanek, Prager Tagblatt,21.2.1918
• General Kusmanek o Rusku, Rovnost,22.2.1918
• Kusmanek - Führer einen Roten Armee, Tages-Post,24.7.1920
• Generaloberst Kusmanek, Neues Wiener Journal,29.3.1924
• Der Held von Przemysl gestorben, Illustrierte Kronen-Zeitung,9.8.1934

	Katy Wendler
Søk Švejkova cesta Švejkův slovník

Katy Wendler var kona til humlegrossist humlehandlar Wendler og ei av damene til Oberleutnant Lukáš. Ho spela ei ikkje uviktig rolle i dette kapittelet i det ho kjem på uventa besøk medan løytnanten ventar fru Micková frå Třeboň i staden.

Švejk kjem på den gode idé å senda telegram til ektemannen og nemna kvar kona hans held til. Det vert fullklaff, humlehandlar Wendler kjem og hentar den unge Katy Wendler, noko som fører til ein lang og detaljert samtale om krigens gang og internasjonal humlehandel i krisetider.

Før dette hender har Katy Wendler kommandert den gode soldat til å snu opp ned på bustaden til Oberleutnant Lukáš og hadde dessutan hygga seg med han på soverommet då ominnreiinga var fullførd. Švejk hadde fått streng ordre om å føya dama i alle hennar ynskje og utførde i så måte berre si plikt som soldat og gentleman.

Bakgrunn

Det har ikkje lukkast å finna nokon innlysande førebilete frå det verkelege liv for Katy Wendler sjølv om Jan Berwid-Buquoy lite overtydande prøver å knyta ho til ei viss Anna Wendler frå Liberec. Rudolf Lukas skal ha hatt eit forhold til henne i Budějovice i 1915. Opplysningane er ikkje stadfesta men det kan vera mogelege ettersom Lukas oppheldt seg i bygen frå 1. april 1915 til 1. juni 1915, som rekonvalesent etter å ha vorte såra i Karpatane 15.mars. Det er likevel mange skilnader: denne dama var ikkje kona til ein humlegrossist, og ho var ikkje gift i det heile. Den einaste samanhengen til nokon Wendler var onkelen hennar som skal ha vore deleigar i eit bryggeri. Det kan leggjast til at ingen Wendler var tilknytta byen sine to bryggeri i 1914 (onkelen kan sjølvsagt har vore morbroren). Det var faktisk ingen humlehandlar Wendler i adresseboka i det heile.

Om det er noko hald i denne teorien er det difor neppe meir enn lån av eit namn, men mest sannsynleg lause rykte og oppspinn. Dersom episoden med Katy Wendler skulle vera inspirert frå røyndomen, har den truleg ikkje noko med Rudolf Lukas å gjera i det heile. Merk at andre episodar med overløytnanten som hundetjuveriet og finst i Dobrý voják Švejk v zajetí. Her involverer dei ikkje Oberleutnant Lukáš men derimot Fähnrich Dauerling. Det same gjeld skandalen med Etelka Kakonyi.

Sitat

[I.14.4] Švejk se právě chystal, že se půjde poohlédnout po nějakém stájovém pinči, když mladá dáma zazvonila a přála si mluvit s nadporučíkem Lukášem

[I.14.4] Lieber Heinrich!

Mein Mann verfolgt mich.
Ich muß unbedingt bei Dir ein paar Tage gastieren.
Dein Bursch ist ein großes Mistvieh. Ich bin unglücklich.

Deine Katy

Kjelder: Jan Berwid-Buquoy

	Fru Micková
Søk Švejkův slovník

Micková var ei dame frå Třeboň som var venta på besøk hjå Oberleutnant Lukáš akkurat i det Katy Wendler dukka opp.

Bakgrunn

Det har ikkje lukkast å finna nokon førebilete frå det verkelege liv for fru Micková.

Sitat

[I.14.4] Milý Jindřich byl určitě v ošklivé situaci. Manželka pronásledovaná manželem přijede k němu na několik dní na návštěvu, právě když má přijeti paní Micková z Třeboně, aby po tři dny opakovala to, co mu pravidelně poskytuje každého čtvrt roku, když jede do Prahy dělat nákupy.

	Humlehandlar Wendler
Søk Švejkova cesta Švejkův slovník

Wendler er nemnd 2 gonger i Den gode soldat Švejk.

Wendler var ein intelligent humlegrossist, gift med Katy Wendler. Han kom på besøk til Oberleutnant Lukáš for å henta kona som hadde rømd heimefrå for å vera i selskap med Lukáš. Etter fyrst å ha lytta utolmodig til Lukáš si utgreing om krigens gang, klaga han litt over Katy og enda til slutt med ei detaljert klage over den vonlause stoda på den europeiske humlemarknaden no like før jul i 1914. Men han fekk til slutt med kona heim!

Bakgrunn

Wendler har ingen innlysande modell, men svært mange av detaljane frå samtalen med Oberleutnant Lukáš har direkte samanheng med hendingar i slutten av mars og tidleg april 1915. Til og med ordrette sitat frå avisene fann vegen inn i denne konversasjonen, hovudsakleg tekne frå offisielle dagsrapportar.

Alle stadsnamna frå vestfronten som Wendler nemner dukkar opp i klipp og bulletinar i tida mellom 26. mars og 4. april 1915 så her har tydeleg forfattaren hatt tilgang til aviser eller tidskrift frå perioden. Hovudkjelda er utan tvil Kronika světové války.

Ingen pålitelege spor

Adressebøkene frå Praha viser ingen Wendler som kan knytast til humlehandel. Det budde faktisk svært få med etternamn Wendler i den tsjekkiske hovudstaden før fyrste verdskrigen. Den mest kjende Wendler var Antonín som eigde ein fabrikk som laga gjerde og portar, og dessutan utstyr for bryggerindustrien. På den andre sida kjem det fram at paret ikkje budde i sjølve Praha ettersom Wendler fortel kona at toget går 2:20. Han hadde kome til byen same morgonen. Sjå Katy Wendler for ein mogeleg samanheng med ein viss Wendler i Budějovice.

Sitat

[I.14.5] Telegram, který odeslal, byl velice úsečný, obchodní: „Nynější adresa vaší choti je...“ Následovala adresa bytu nadporučíka Lukáše. Tak se stalo, že byla paní Katy velice nepříjemně překvapena, když se vhrnul do dveří obchodník s chmelem. Vypadal velice rozšafně a starostlivě, když paní Katy, neztrácejíc v tom okamžiku rozvahy, představila oba pány: „Můj muž - pan nadporučík Lukáš.“ Na nic jiného nevzpomněla. „Račte se posadit, pane Wendler,“ vybídl přívětivě nadporučík Lukáš, vytahuje z kapsy pouzdro s cigaretami, „není libo?“

[I.14.5] Seděli všichni chvíli mlčky proti sobě, až uznal nadporučík za vhodné přerušit trapnou situaci slovy: „Kdy jste přijel, pane Wendler?“

Litteratur

• Kronika Světové války 1915., Světová válka 1914-1915 slovem i obrazem

	Hali Bey
*1874 Milas - †2.4.1948 Milas
Wikipedia entr Søk Švejkova cesta Švejkův slovník

Halil Bey i Berlin

Pester Lloyd,29.3.1915

Světová válka 1914-1915 slovem a obrazem

Das interessante Blatt,2.12.1915

Dagbladet,27.10.1915

Hali Bey vert nemnd av Oberleutnant Lukáš i den omstendeleg utgreiinga hans ovafor humlehandlar Wendler om den positive krigsstoda. Han kunne opplysa gjesten sin om at Hali Bey, formannen i Tyrkiske parlament, var komen til Wien saman med Ali Bey.

Bakgrunn

Hali Bey (korrekt Halil Bey, seinare tok han namnet Halil Menteşe) var ein tyrkisk politikar og ein av leiarane i den Ungtyrkiske rørsla, og ein periode formann i den tilknytta Komiteen for Einskap og Framsteg. Han sat som parlamentsmedlem frå 1908 til 1918. Halil Bey var utdanna jurist, mellom anna i Frankrike.

Ein gong før desember 1909 vart han formann i Komiteen, det de-facto regjerande partiet etter den Ungtyrkiske revolusjonen (1908). I februar 1911 tok han nokså motvilleg over posten som innanriksminister. Dette var ein kritisk periode med uro blandt minoritetane i riket og noko av det fyrste han måtte ta tak i var eit albansk opprør. Han prøvde å dempa spenninga ved å tillata den latinske alfabetet i albanske skular. 15. mai 1912 vart han president i Underhuset i Tyrkiske parlament (attvald 13. mai 1914), frå 24. oktober 1915 utanriksminister, og frå 1917 justisminister. Han heldt heile tida på stillinga som president i underhuset.

I fylgje den amerikanske ambassadøren Henry Morgenthau var Halil ueinig i folkemordet på armenarane i 1915, men forsvara det likevel offentleg. I eit intervju med Berliner Tageblatt i 1915 uttala han at "armenarane er svikarar, me må bli ferdige med dei". Han var politisk aktiv òg i den nye tyrkiske republikken som oppstod etter det Osmanske riket sitt samanbrot.

Reisa til Wien

I mars 1915 la han ut på ei reise til hovudstader på Balkan og i Mellomeuropa. På reisa si vitja Halil Bey Sofia (14. mars), Bucureşti (15. mars), Budapest (16. mars), Wien (18. mars), Berlin (frå 19. mars), og på ny Wien (28. mars). Hovudmålet for reisa var å knyta personlege kontaktar med leiande utanrikspolitikarar. Dette gjaldt spesielt i Berlin der han oppheldt seg over lengre tid.

Sitat frå tidskrift

Det er opphaldet i Wien 28. mars 1915 som vert fletta direkte inn i romanen. Alt tyder på at forfattaren henta sitatet om Hali Bey og Ali Bey og ankomsten deira i Wien direkte frå Světová válka slovem i obrazem (sjå Kronika světové války). På side 506 i dette verket finn ein same ordlyden som i Den gode soldat Švejk, inkludert feilstavinga av Halil (i "Kronika" og i romanen er han "Hali"). Same sitatet finn ein òg i Rozkvět 10.april og i Národní politika 4.april. I dei to siste publikasjonane har rettnok ein litt anna ordlyd og namnet Halil er dessutan korrekt stava.

Ambassador Morgenthau's Story, Henry Morgenthau, 1919

Sitat

[I.14.5] „Turci se drží dobře,“ odpověděl nadporučík, uváděje ho opět ke stolu, „předseda turecké sněmovny Hali bej a Ali bej přijeli do Vídně.

Kjelder: Hans-Peter Laqueur, Petr Novák

Skrivst òg:Hali bejHašek

Litteratur

• Türkisches bei Schwejk, Hans-Peter Laqueur
• Ambassador Morgenthau's Story, Henry Morgenthau
• Halil [Menteşe], Imprescriptible.fr
• L'affaire Lynch à la Chambre turque, La Croix,15.12.1909
• Une Séance à la Chambre Turque, Le Petit journal,27.2.1911
• Národnosti v Turecku, Moravská orlice,19.5.1911
• Zur Zeitgeschichte, Österreichische Monatsschrift für den Orient,4..1911
• Buitenland, Mei 1912, Provinciale Geldersche en Nijmeegsche courant,1.6.1912
• Délarations d'Halil bey, La Lanterne,27.1.1913
• Das türkische Parlament, Arbeiter-Zeitung,20.5.1914
• Halil Bei in Sofia, Wiener Zeitung,15.3.1915
• Unterredung mit dem türkischen Kammerpräsidenten, Berliner Tageblatt,19.3.1915
• Halil Bey in Berlin, Prager Tagblatt,20.3.1915
• Kronika Světové války 1915, Světová válka 1914-1915 slovem i obrazem
• Stručná kronika světové války, Rozkvět,10.4.1915
• Hos Halil Bey, Middagsavisen,28.10.1915
• Halil bej ministrem zahraničních záležitosti, Venkov,26.10.1915
• Der türkische Minister des Aeußern in Wien, Wiener Bilder,29.10.1916
• Die Minister erwarten ..., Das interessante Blatt,2.12.1915
• En ny fredstraktat, Morgenbladet,14.6.1918

	Ali Bey
Søk Švejkova cesta Švejkův slovník

EMIR ALI PASHA Vice President of the Turkish Parliament, Who Was Sent to Berlin to Take Back to Turkey Mohammedan Prisoners Captured from the Allies.(Photo from Press Illustrating Co.)

The New York Times Current History, March 1915

Pilsner Tagblatt, 29.3.1915

Wiener Zeitung,30.3.1915

Rozkvět,10.4.1915

Ali Bey vert nemnd av når han ovafor humlehandlar Wendler omtalar Tyrkia si rolle i krigen. Han kunne opplysa gjesten sin om at tyrkarane klarar seg godt og at Ali Bey og Hali Bey var komne til Wien.

Bakgrunn

Ali Bey viser utan tvil til Emir Ali Paşa. Forfattaren brukar rettnok tittelen "bej" men dette er eit feilsitat som førekom i enkelte tsjekkiske publikasjonar, mellom anna Národní politika, Rozkvět og Kronika světové války.

Emir Ali Paşa var son til den algirske nasjonalhelten Abd El-Kader El Djezairi, som frå 1855 budde i Damaskus. Emir Ali var frå mai 1914 medlem av Underhuset i Tyrkiske parlament og samstundes fyrste visepresident i forsamlinga.

I midten av mars 1915 reiste han til Berlin for å forhandla om britiske og franske muslimske krigsfangar om overføring av desse til det Osmanske riket, og om bruken av dei i krigen mot dei allierte. På vegen tilbake stoppa han i Wien. Opphaldet her varde frå 28. til 30. mars 1915 og han budde på Hotel Bristol. Han reiste til Wien frå Berlin saman med Halil Bey. Frå Wien drog han direkte tilbake til Konstantinopel.

Sitat frå pressa

Sitatet i Národní politika, Rozkvět og Kronika světové války er så å sei ordrett likt med setninga i romanen og fleire andre setningar frå same sidene dukkar opp i samtalen med humlehandlar Wendler. Det er dette korte oppslaget om besøket i Wien som seks år seinare nesten ordrett fann vegen inn i ein verdskjend roman. Dei feilaktige sitata i den tsjekkiske pressa som forfattaren brukte har gjort det svært vanskelege å identifisera Emir Ali, men ei samanlikning men tilsvarande sitat frå pressa i Wien ryddar tvilen unna.

Hans-Peter Laqueur

Sitat

[I.14.5] „Turci se drží dobře,“ odpověděl nadporučík, uváděje ho opět ke stolu, „předseda turecké sněmovny Hali bej a Ali bej přijeli do Vídně.

Kjelder: Petr Novák, Hans-Peter Laqueur

Skrivst òg:Ali bejHašek

Litteratur

• Türkisches bei Schwejk, Hans-Peter Laqueur
• The European War, The New York Times Current History,March 1915
• Emir Ali Pasha in Berlin, Eduard Frankl
• Patriotische Kundgebungen, Allgemeiner Tiroler Anzeiger,17.2.1913
• A la chambre Ottomane, L'Homme libre,14.5.1914
• Constitution du bureau de la chambre, Le XIXe siècle,20.5.1914
• Der heilige Krige in Syrien und Marokko, Neue Freie Presse,10.12.1914
• Die Söhne Abd El Kaders im Kriege gegen Frankreich, Neue Freie Presse,11.12.1914
• Svatá válka, Právo lidu,11.12.1914
• Türkische Staatsmänner in Wien, Pester Lloyd,29.3.1915
• Die deutsche Fürsorge für die mohammedanische Kriegsgefangenen, Linzer Volksblatt,9.4.1915
• Stručná kronika světové války, Rozkvět,10.4.1915
• Kronika Světové války 1915, Světová válka 1914-1915 slovem i obrazem

	Marschall Liman von Sanders, Otto Viktor Karl
*17.2.1855 Stolp (Słupsk) - †22.8.1929 München
Wikipedia deennotr Søk Švejkova cesta Švejkův slovník

Middagsavisen,6.4.1915

Světová válka 1914-1915 slovem i obrazem, s. 506

Venkov,25.8.1929

Liman von Sanders har i fylgje Oberleutnant Lukáš vorte utmennd til øvstkommanderande for den tyrkiske hæren ved Dardanellene. Dette var i samatalen med humlehandlar Wendler om krigsstoda. Lukáš kan òg opplysa om at Liman hadde rang som marskalk.

Bakgrunn

Liman von Sanders var ein tysk kavallerigeneral og tyrkisk marskalk, mest kjend for si rolle som rådgivar og militær leiar i Tyrkia. Særleg var han delaktig i å stogga den britisk-franske ekspedisjonsstyrken under slaget ved Dardanellene.

I 1913 fekk han oppgåva med å omorganisera den tyrkiske hæren etter dei katastrofale nederlaga under Balkankrigane i 1912 og 1913. Han var fyrst korpskommandant i Konstantinopel, men 24. mars 1915 vart han utnemnd til øvstkommanderande for den nyoppretta tyrkiske 5. armee og det er denne nyhenda som direkte dukkar opp i Den gode soldat Švejk gjennom orda til Oberleutnant Lukáš.

Mot slutten av krigen var han øvstkommanderande for Asia-korpset, og etter krigen vart han arrestert av britane, skulda for krigsbrotsverk mot armenarar og grekarar, men vart grunna mangel på bevis sett fri. Han drog tilbake til Tyskland i 1919 og slo seg ned i München der han budde resten av livet.

Tidsforskyving

Tidspunktet for utnemninga som Lukáš nemner stemmer ikkje med historiske fakta. Truleg brukte Hašek trykte kjelder frå 1915 då han sette saman denne delen av handlinga, men så "flytta" hendingane til desember 1914. Setningen som Lukáš brukar er på bokstaven lik den som kom på trykk i Národní politika 4. april 1915 og dessutan i Kronika světové války.

Liknande tidsforskyvingar førekjem òg andre stader i romanen. Sjå Siedliska.

Hans-Peter Laqueur

Sitat

[I.14.5] „Turci se drží dobře,“ odpověděl nadporučík, uváděje ho opět ke stolu, „předseda turecké sněmovny Hali bej a Ali bej přijeli do Vídně. Vrchním velitelem turecké armády dardanelské jmenován maršálek Liman šl. Sanders. Goltz paša přijel z Cařihradu do Berlína a naším císařem byli vyznamenáni Enver paša, viceadmirál Usedom paša a generál Dževad paša. Poměrně hodně vyznamenání za tak krátkou dobu.“

Litteratur

• Türkisches bei Schwejk, Hans-Peter Laqueur
• Maršál Liman v. Sanders ✟, Vojenské rozhledy,1929
• Kronika světové války, Světová válka obrazem i slovem
• Das Kaiserpaar in Konstantinopel, Prager Tagblatt,22.5.1918
• Liman von Sanders gestorben, Prager Tagblatt,25.8.1929

	Goltz Paşa, Colmar von der
*12.8.1843 Adlig Bieken-feld (Labiau) - †19.4.1916 Bagdad
Wikipedia deennotr Søk Švejkova cesta Švejkův slovník

Das interessante Blatt,13.8.1914

Světová válka 1914-1915 slovem i obrazem, s. 506

Světová válka 1914-1915 slovem i obrazem, s. 529

Pester Lloyd,22.4.1916

Goltz Paşa har i fylgje Oberleutnant Lukáš kome til Berlin frå Konstantinopel. Dette beroligar han i alle fall humlehandlar Wendler med når han legg ut om krigstoda.

Bakgrunn

Goltz Paşa var ein tysk general, militærhistorikar og forfattar. Han deltok i den fransk-tyske krigen i 1870-71, og stod frå 1883 for reorganiseringa av dei tyrkiske stridskreftene. Han vende tilbake til Tyskland i 1895 og hadde fleire høge embete, mellom anna som korps-sjef og inspektør. I 1914 vart den no pensjonerte generalen militærguvernør i det okkuperte Belgia, frå desember 1914 på ny rådgjevar for Tyrkia.

Reisa til Berlin

Reisa som Oberleutnant Lukáš viser til fann faktisk stad: Goltz kom fram til Berlin frå Konstantinopel 29. mars 1915. Setningen om Goltz er ein ordrett kopi frå Kronika světové války i 1915 og Národní politika 4. april 1915. Dette er ein av dei mange detaljane frå samtalen mellom humlehandlaren og offiseren som er henta frå same kjelda.

Han drog attende til Konstantinopel 4. april 1915 og stogga i Wien for ein samtale med keisar Franz Joseph I..

Hans-Peter Laqueur

Sitat

[I.14.5] „Turci se drží dobře,“ odpověděl nadporučík, uváděje ho opět ke stolu, „předseda turecké sněmovny Hali bej a Ali bej přijeli do Vídně. Vrchním velitelem turecké armády dardanelské jmenován maršálek Liman šl. Sanders. Goltz paša přijel z Cařihradu do Berlína a naším císařem byli vyznamenáni Enver paša, viceadmirál Usedom paša a generál Dževad paša. Poměrně hodně vyznamenání za tak krátkou dobu.“

Kjelder: Hans-Peter Laqueur

Skrivst òg:Goltz pašaHašek

Litteratur

• Türkisches bei Schwejk, Hans-Peter Laqueur
• Goltz Pascha in Berlin, Neues Wiener Journal,26.3.1915
• Generalfeldmarschall Freiherr von der Goltz, Klaus Wolf
• Colmar, friherre v.d.G, Nordisk Familjebok,1916
• Kronika světové války, Světová válka obrazem i slovem
• ✝ Generalfeldmarschall Freiherr v. d. Goltz Pascha, Neue Freie Presse,22.4.1916
• Goltzstraße, Berliner Adreßbuch,1935

	Enver Paşa
*22.11.1881 Istanbul - †4.8.1922 Baldusjan (Tadjikistan)
Wikipedia czdeennotr Søk Švejkova cesta Švejkův slovník

Světová válka 1914-1915 slovem i obrazem, s. 507

Norwich Bulletin, 18.8.1922

Enver Paşa vert saman med andre tyrkiske politikarar og offiserar ramsa opp av Oberleutnant Lukáš når han fortel humlehandlar Wendler om kor framifrå den tyrkiske krigsinnsatsen er. Det kjem fram at Enver har vorte dekorert av keisaren.

Bakgrunn

Enver Paşa (İsmail Enver) var ein tyrkisk politikar og general. Han var krigsminister under 1.verdenskrig, og av mange rekna som de facto diktator. Nokon stor militær leiar var han ikkje rekna som, krigføringa mot Russland gjekk dårleg. Han vert av mange helden som hovudansvarleg for massedrapa på armenarane i 1915, han skulda dei for å vera femtekolonnistar.

Ved krigslutt flykta han til Tyskland og seinare til Russland. Etter fyrst å ha samarbeidd med Sovjetmakta vende han seg mot dei og i Tadsjikistan fall han i kamp mot den Raude Arme.

Dekorert av Franz Josef

Enver vart faktisk dekorert av keisar Franz Joseph I. saman med Usedom Paşa og Cevat Paşa, akkurat som Oberleutnant Lukáš fortalde humlehandlar Wendler. Utmerkinga vart lyst offentleg 30. mars 1915. Medaljen Enver fekk var Militärverdienstkreuz 1. klasse. Dessutan vart Merten dekorert men forfattaren tok han ikkje med.

Sitat

[I.14.5] „Turci se drží dobře,“ odpověděl nadporučík, uváděje ho opět ke stolu, „předseda turecké sněmovny Hali bej a Ali bej přijeli do Vídně. Vrchním velitelem turecké armády dardanelské jmenován maršálek Liman šl. Sanders. Goltz paša přijel z Cařihradu do Berlína a naším císařem byli vyznamenáni Enver paša, viceadmirál Usedom paša a generál Dževad paša. Poměrně hodně vyznamenání za tak krátkou dobu.“

Skrivst òg:Enver PašaczEnver PaschadeEnver Paşatr

Litteratur

• Türkisches bei Schwejk, Hans-Peter Laqueur
• Enver Pasha, Iraj Bashiri
• Kronika světové války, Světová válka 1914-1915 slovem i obrazem
• Auszeichnungen hoher türkischer Offiziere, Feldblatt,1.4.1915
• Enver Pascha gefallen, Prager Tagblatt,19.8.1922

	Usedom Paşa, Guido von
*2.10.1854 Quanditten (Sinjavino) - †24.2.1925 Schwerin
Wikipedia denotr Søk Švejkova cesta Švejkův slovník

Feldblatt, 1.4.1915

Světová válka 1914-1915 slovem i obrazem, s. 507

Usedom Paşa vert nemnd når Oberleutnant Lukáš prøver å overtyda humlehandlar Wendler om den positive krigs-stoda. Han kan opplysa om at vise-admiral Usedom Pasja hadde vorte dekorert av keisaren vår (dvs. keisar Franz Joseph I.).

Bakgrunn

Usedom Paşa var ein tysk marineoffiser og til slutt vise-admiral som frå august 1914 leia spesialkommandoen til den tyske marinen i Tyrkia (Sonderkommando Kaiserliche Marine Türkei). Han leia dei tyrkiske styrkane i slaget ved Dardanellene og fekk ein stor del av æra for at dei allierte invasjonsstyrkane vart slegne tilbake.

Dekorert av keisaren

Akkurat som dei andre namna Oberleutnant Lukáš nemner for humlehandlar Wendler i samband med den tyrkiske krigsinnsatsen er sitatet saksa frå Kronika světové války. Bakgrunnen er at Usedom 30. mars 1915 vart tildelt Militärverdienstkreuz 1. Klasse av keisar Franz Joseph I., saman med tre andre tyrkiske offiserar: Enver Paşa, Cevat Paşa og Merten.

Sitat

[I.14.5] „Turci se drží dobře,“ odpověděl nadporučík, uváděje ho opět ke stolu, „předseda turecké sněmovny Hali bej a Ali bej přijeli do Vídně. Vrchním velitelem turecké armády dardanelské jmenován maršálek Liman šl. Sanders. Goltz paša přijel z Cařihradu do Berlína a naším císařem byli vyznamenáni Enver paša, viceadmirál Usedom paša a generál Dževad paša. Poměrně hodně vyznamenání za tak krátkou dobu.“

Skrivst òg:Usedom pašaczUsedom Paschade

Litteratur

• Türkisches bei Schwejk, Hans-Peter Laqueur
• Guido von Usedom, Nordisk Familjebok,1921
• Zednářská protekce, Čech,12.9.1911
• General Usedom gestorben, Der Tag,26.2.1925

	Cevat Paşa
*14.9.1870 Istanbul - †13.3.1938 Istanbul
Wikipedia entr Søk Švejkova cesta Švejkův slovník

Das interessante Blatt,9.9.1915

Světová válka 1914-1915 slovem i obrazem, s. 507

Cevat Paşa var i fylgje Oberleutnant Lukáš ein tyrkisk general som hadde vorte dekorert av keisaren vår.

Bakgrunn

Cevat Paşa (Cevat Çobanlı) var ein tyrkisk general og førar for Gallipoli-festninga som utmerka seg under slaget ved Dardanellene 18. mars 1915. Han vart dessutan gjeven tilnamnet Helt av 18. mars. Cevat fekk tittelen Paşa etter sigeren, vart ynkst til lukke av keisar Wilhelm II., og det kjem fram av avisklipp at han var utdanna i Tyskland.

Dekorert

Mot slutten av månaden vart han dekorert med Militärverdienstkreuz 2. klasse av keisar Franz Joseph I. og det er dette som vert vist til av Oberleutnant Lukáš. Heile sekvensen om desse utmerkingane er saksa frå orderett frå Kronika světové války.

Sitat

[I.14] „Turci se drží dobře,“ odpověděl nadporučík, uváděje ho opět ke stolu, „předseda turecké sněmovny Hali bej a Ali bej přijeli do Vídně. Vrchním velitelem turecké armády dardanelské jmenován maršálek Liman šl. Sanders. Goltz paša přijel z Cařihradu do Berlína a naším císařem byli vyznamenáni Enver paša, viceadmirál Usedom paša a generál Dževad paša. Poměrně hodně vyznamenání za tak krátkou dobu.“

Kjelder: Hans-Peter Laqueur

Skrivst òg:Dzevad pashaenDževad pašaczDschewad paschade

Litteratur

• Türkisches bei Schwejk, Hans-Peter Laqueur
• Auszeichnungen hoher Türkische Offiziere, Feldblatt,1.4.1915
• Bei Dschewad Pascha, Fremden-Blatt,4.7.1915

	Marchese di San Giuliano
*10.12.1852 Catania - †16.10.1914 Roma
Wikipedia deenitsv Søk Švejkův slovník

Bergens Tidende, 13.10.1914

Světová válka 1914-1915 slovem i obrazem, s. 511

San Giuliano vert nemnd av humlehandlar Wendler som tydelegvis ikkje visste at San Giuliano døydde tidlegare på året. Wendler er forarga over at Italia som alliert med Sentralmaktene enno er nøytralt og han lurer på om San Giuliano søv. Han hadde trass alt fornya avtalen med dei i 1912.

Samtalen mellom humlehandlar Wendler og Oberleutnant Lukáš fann stad like før jul i 1914, som var to månader etter at den italienske utanriksministeren døydde. Ein kan difor slå ettertrykkjeleg fast at San Giuliano "sov".

Bakgrunn

San Giuliano var ein italiensk politikar og diplomat som var utanriksminister då krigen braut ut. Han var tilhengar av nøytralitet men var forlengst død då Italia gjekk med i krigen på Ententen si side, 23. mai 1915. Hans eigentlege namn var Antonino Paternò Castello.

Paternò-Castello hadde opphav frå ei adels-slekt på Sicilia, og fekk ei god utdanning mellom anna i Wien, London og Catania. Frå 1882 var han medlem av paralamentet, frå 1889 var han minister for ulike departement, frå desember 1905 utanriksminister. Politisk var han liberal og antikyrkjeleg, i utanrikspolitikken prøvde han å balansera mellom blokkene til beste for Italia. Før han vart utanriksminister hadde han vore ambassadør i London og Paris.

Etterfylgjaren hans som utanriskminister var Sidney Sonnino som var ein av politikarane som etter kvart førde Italia til krigslysing mot sine tidlegare forbundspartnarar.

Kronika světové války (Verdskrigskrønika)

Mange fragment frå samtalen mellom humlegrossisten og offiseren er plukka frå Kronika světové války, og dette gjeld truleg òg detaljane rundt San Giuliano. I dette tilfellet er det frå side 511 der krønika nemner at han som utanriksminister fornya Trippelforbundet i 1912, akkurat slik humlehandlar Wendler seier.

Sitat

[I.14.5] Chmel mně ve skladištích hnije, uzávěrky domácí jsou slabé, export rovná se nule, a Italie zachovává neutralitu. Proč Italie obnovovala ještě v roce 1912 s námi trojspolek? Kde je italský ministr zahraničních záležitostí markýz di San Giuliano? Co dělá ten pán? Spí nebo co? Víte, jaký jsem měl do vojny roční obrat a jaký mám dnes?

Litteratur

• Di San Giuliano (Paternò Castello) Antonino, Senato della Repubblica
• Die italienische Ministerkrise, Arbeiterwille,24.12.1905
• Die Unterzeichnung des Vertrages in Wien, Neues Wiener Journal,10.12.1912
• Marchess San Giuliano, Čech,29.12.1905
• San Giuliano o neutralitě Italie, Národní listy,11.9.1914
• Kronika světové války, Světová válka 1914-1915 slovem i obrazem

	Blahník
Søk Švejkův slovník

Blahník var hundehandlar og Švejk sin medsamansvorne i forsøket å skaffa Oberleutnant Lukáš ein hund, han stod faktisk for tjuveriet av stall-pinscheren Fox i [I.15]. Den tvilsame dåden vart planlagd i ei lita kneipe ved Zámecké schody i Malá Strana. Sjå Malý výčep piva.

Om Blahník kjem det fram at han arbeidde ved ein kennel ovafor Klamovka. I motsetning til Švejk stal han hundane, men heldt seg til eksemplar av rein rase. Han kjende alle hundar i Praha og omgjevnad, var ein meister i sin svarte kunst, hadde møtt i retten mange gonger. Ein gong hadde han vorte biten av ein hund, fekk rabies, vart send til Pasteur-Institut i Wien der han kjende seg heime. Før krigen, då Švejk levde av å selgja hundar, var det Blahník som skaffa han dyra. Blahník vert nemnd 12 gonger i romanen, alle i samband med hundejuveriet og planlegginga av dette.

Bakgrunn

er ikkje noko vanleg etternamn og berre fire er oppførde i adresseboka for Praha i 1910. Ingen av desse kan setjast i samband med dyrehandel eller liknande verksemd. Difor må ein eventuell modell for Blahník leitast etter mellom personar med andre etternamn, men med knyting til hundehandel og Psinec nad Klamovkou.

Ladislav Čížek

Jednou za čas, Josef Mach, juni 1918

Nokre av Hašek sine forteljingar frå Klamovka gjev tydelege spor. Můj obchod se psy (Hundehandelen min) dreiar seg om ein mann som på fleire måtar minner om Blahník, ein viss Ladislav Čížek frå Košíře. Čížek er òg ein viktig figur i Má drahá přitelkyně Julča (Mi kjære veninne Julie) der han faktisk arbeidar for kennelen til Fuchs ovafor Klamovka.

Čížek er òg nemnd i Strana mírného pokroku v mezích zákona, på ny som tilsett ved kennelen til Fuchs. Her er han omtala som eit svin som dengjer laus på dyra for eit godt ord. Hašek underteikna seinare eit par forteljingar med namnet hans, men her var ikkje dyreriket tema.

Alt i alt er det lite tvil om at Ladislav Čížek er den viktigaste inspirasjonen for Blahník.

Sitat

[I.14.6] „Je to opravdu stájový pinč? Můj obrlajtnant jinýho nechce.“ „Fešák stájovej pinč. Pepř a sůl, dovopravdy čistokrevnej, jako že ty jseš Švejk a já Blahník. Mně jde vo to, co žere, to mu dám a přivedu ti ho.“

[I.14.6] Oba přátelé si opět ťukli. Ještě když Švejk se živil prodejem psů do vojny, Blahník mu je dodával.

Kjelder: Jaroslav Šerák, Radko Pytlík

Litteratur

• Ze zašlých dob, Josef Mach
• Má drahá přitelkyně Julča, Zlatá PrahaJaroslav Hašek,23.4, 30.4, 7.5.1914
• Kynologický ústav, SvětozorJaroslav Hašek,17.4, 1.5.1914
• Svět zvířat, Jaroslav Hašek
• ......a hledal psinec a redakci "Světa zvířat", Jaroslav Šerák

	Puntík
Søk

Dva tucty povídek, 1927

Puntík (Flekken) var ein svart spisshund frå Klamovka, nemnd i samtalen mellom Švejk og Blahník då dei planla hundetjuveriet. Puntík var ein hund som Blahník stal og leverte in på Psinec nad Klamovkou. Denne hunden var svært kresen i matvegen, så tjuven måtte prøva fleire godbitar før han endeleg fekk lokka han i band. Heile oppdraget tok tre dagar.

Bakgrunn

Puntík er som mange andre namn i romanen oppattbruk av tema frå Hašek sine forteljingar frå før krigen. Han og katten Balíček er hovudfigurane in forteljinga Kaťouráci, fyrst trykt i Světozor 31. desember 1914.

Sitat

[I.14.6] Tak jsem musel koupit kotletu. Dal jsem mu ji očichat a běžím, pes za mnou. Paní křičela: ,Puntíku, Puntíku,’ ale kdepak milej Puntík. Za kotletou běžel až za roh, tam jsem mu dal řetízek na krk a druhej den už byl v psinci nad Klamovkou.

Litteratur

• Kaťouráci, SvětozorJaroslav Hašek,31.12.1914

	Fox
Søk Švejkova cesta Švejkův slovník

Prager Tagblatt,31.3.1915

Prager Tagblatt,31.3.1915

Fox var stallpinsjeren som vart stolen av Blahník og Švejk for så å bli gjeven til Oberleutnant Lukáš. Han vart omdøypt til Max då han fekk ny eigar og si nye imponerande stamtavle. Fox vert fyrst nemnd når Švejk innsmigrande spør ut tenestejenta til den opprinnelege eigaren (Oberst Kraus) om kva matvanar dyret har.

Bakgrunn

Hundehistoriene har som det meste i Den gode soldat Švejk heilt klåre koblingar til forfattaren sit eige liv og erfaringar. Jaroslav Hašek dreiv ei kort stund i 1910-11 sitt eige Kynologiske institutt nedafor Klamovka (sjå Psinec nad Klamovkou). Akkurat som Švejk forfalska han stamtavler (eller assistenten hans gjorde det).

Den 31. mars 1915 vart det i Prager Tagblatt trykt ei kort etterlysing etter ein stolen hund, eit oppslag som har påfallande likheiter med hundehistoria i romanen. Opplysningar vart bedd gitt mot ei 30 kroner finnarløn til Hotel svarte hest på Na Příkopě. Dette var akkurat gata der Oberst Kraus fann att den stolne kjæledeggen sin.

Me veit at Jaroslav Hašek brukte avis-notat frå akkurat denne tidsperioden då han skreiv dette kapittelet. Ei rekkje sitat frå desse avisene er nesten ordrett attgjevne i romanen, spesielt i samtalen mellom humlehandlar Wendler og Oberleutnant Lukáš. Sjå Kronika světové války for meir om dette temaet.

Ivan Štern, Český rozhlas

Sitat

[I.14.6] „Tak to je tedy váš pejsek,“ přerušil ji Švejk, „to je škoda, že můj obrlajtnant nemůže žádnýho psa vystát, já mám velice rád psy.“ Odmlčel se a náhle vyrazil: „Každej pes ale taky všechno nežere.“ „Náš Fox si strašně vybírá, jeden čas nechtěl vůbec jíst maso, až teď opět.“ „A co žere nejradši?“„Játra, vařená játra.“

Litteratur

• Jaroslav Hašek, Švejk a stájový pinč, Český rozhlasIvan Stern,19.6.2017
• Pozorování přírody v domácnosti, KopřivyEduard Bass,9.3.1916

	Slaktar Pejchar
Søk Švejkův slovník

Chytilův adresář,1915

KdeJsme.cz,2017

Pejchar vert omtala når Švejk innsmigrar seg hjå tenestejenta til Oberst Kraus i det ho er ute og luftar hunden som snart skal bli stolen. Švejk spør henne om ho kjenner slaktaren Pejchar på Protivín náměstí. Ho svarar at det er faktisk bror henner.

Bakgrunn

I adressboka for 1915 er ingen Pejchar oppførd i Protivín. I fylgje folketeljinga frå 1910 var det to slaktarar på Protivín náměstí men ingen av dei heitte Pejchar[a].

Etternamnet er i dag nokså sjeldant i Böhmen og ikkje-eksisterande i Protivín, Písek, Budějovice og andre stader i nærleiken. Langt oftast førekjem det i området v Světla nad Sázavou som inluderer Lipnice [b]. Dette kan tyda på at Hašek har plukka opp namnet i nettopp her. Mot denne hypotesa talar at den aktuelle sekvensen førekjem så tidleg i romanen at ein må anta at forfattaren enno budde i Praha (han kom til Lipnice 25. august 1921). Dei eksakte datoane for utgjevinga av dei ulike hefta av Den gode soldat Švejk er rettnok ikkje kjende.

Sitat

[I.14.6] „Tak jsme nedaleko od sebe,“ odpověděl Švejk, „já jsem z Protivína.“ Tato znalost místopisu českého jihu, nabytá kdysi při manévrech v tom kraji, naplnila srdce dívky krajanským teplem. „Tak znáte v Protivíně na náměstí řezníka Pejchara?“

Litteratur

• Po cestách Švejkovy budějovické anabáze, Miroslav Vítek,2020 [a]
• Příjmení: 'Pejchar', počet výskytů v celé ČR, KdeJsme.cz,2017 [b]

	Jareš z Ražic
Søk Švejkův slovník

Jareš z Ražic (Jareš frå Ražice) vert omtala når Švejk snakka med tenestejenta til Oberst Kraus for å finna ut mest mogeleg om hunden han og Blahník planlegg å stela. Švejk sin påståtte far var frå Ražice, var 68 år gamal og leverte øl.

Bakgrunn

Denne personen og tre andre med dette etternamnet er utan tvil inspirerte av bestefar til forfattaren. Sjå damvaktar Jareš.

Sitat

[I.14.6] „Toho tam mají u nás všichni rádi,“ řekl Švejk, „von je moc hodnej, úslužnej, má dobrý maso a dává dobrou váhu.“ „Nejste vy Jarešův?“ otázala se dívka, začínajíc sympatisovat s neznámým vojáčkem. „Jsem.“ „A kterýho Jareše, toho z Krče u Protivína, nebo z Ražic?“ „Z Ražic.“

Litteratur

• Historky z ražické bašty, Veselá PrahaJaroslav Hašek,1908
• Lidský profil Jaroslava Haška, Václav Menger

	Fabrikkeigar Vydra, František
*20.4.1869 Vráž - †29.9.1921 Praha
Wikipedia cz Søk Švejkův slovník

Frantíšek Vydra

Čas, 27.3.1910

Kalendář paní a dívek českých na rok 1900

Vydra var ein fabrikkeigar som hadde vorte fråstolen ein St.Bernhards-hund av Blahník. Dette kjem fram i samtalen mellom Blahník og Švejk då dei planlegg å stela ein hund til Oberleutnant Lukáš.

Bakgrunn

Vydra var sikkert, som dei aller fleste tilsynelatande fiktive personane i Den gode soldat Švejk, ein reell person. Ein framståande kandidat i så måte er Frantíšek Vydra (1869-1921), ein fabrikkeigar og oppfinnar som Hašek temmeleg sikkert visste om.

Vydra var utdanna bryggjar og i 1893 kjøpte han bryggeriet i Dobrovíz, som han bygde om til næringsmiddelfabrikk. I 1898 flytta han produksjonen til ein nedlagd sukkerfabrikke på Na Rokosce i Libeň som han så bygde om og utvida. Det offisielle namnet på fabrikken var Vydrova továrna požívatin. Den produserte mellom anna kaffi-erstatning, grog, saft, turrvafler, hermetikksupper, bakepulver osv. Fabrikken annonserte jamt og ser ut til å ha vore svært kjend. I den mest vellukka perioden før fyrste verdskrigen hadde Vydra opp mot 300 tilsette. Det meste kjende produktet var eit kaffisurrogat produsert frå rugmalt.

Om Vydra nokon gong eigde ein St. Bernard-hund og om denne nokon gong vart stolen kan ikkje stadfestast!

I dag heldt Instituttet for steinstruktur og mekanikk (Ústav struktury a mechaniky hornin) til i bygningen.

Misbruk av merkenamn

I 1901 saksøkte Kathreiner Malzkaffeefabriken frå München Vydra og andre fabrikantar for å ha merka sine eigne varer med deira namn. Vydra fekk ei bot på 200 kroner og fekk ordre som å øydelegga alle varene sine som var merka "Kathreiner". Det bayerske føretaket hadde gjennom heile året i annonsar åtvara mot at ulovleg merka produkt var på marknaden.

Sitat

[I.14.6] „Pohostím ho hovězíma,“ rozhodl se Blahník, „na ty jsem už dostal bernardýna továrníka Vydry, náramně věrný zvíře. Zejtra ti psa přivedu v pořádku.“

Kjelder: Bohumil Tesařík

Litteratur

• Vydrova žitná káva, Národní politika,5.5.1896
• Nic nového, Milotický hospodář,5/1899
• Jménem Jeho Veličenstva císaře!, Národní listy,10.11.1901
• Im Namen Seiner Majestäts der Kaiser!, Prager Tagblatt,10.11.1901
• Z vlasti, Čechoslovák,2.3.1916
• K umrtí továrnika F. Vydry, Národní listy,1.10.1921
• Adresář královského hlavního města Prahy a obcí sousedních, Vojtěch Kraus,1910
• Cikorka Františka Vydry a císaře Napoleona, Bohumil Tesařík,27.6.2016
• History of IRSM AS CR v.v.i., Ústav struktury a mechaniky hornin,2019

	Papirhandlar Fuchs
Søk Švejkův slovník

Adresář ... 1910, Papírníci.

Detaljhandelen i Melantrichova 465/11, Praha I.

Österreichisch-Ungarische Buchdrucker-Zeitung, 9.1.1908

Adresář ... 1910

Hynek Fuchs i Staré město (Gamlebyen)

Almanach der k. k. österreichischen Staatsbahnen, 1915/1916

Fuchs var ein papirhandlar som Blahník kjøpte eit blankt stamtavle-formular for hundar av. Deretter fekk så Švejk beskjed om å fylla ut stammtavla den stolne hunden Fox (no Max) med oppdikta namn.

Bakgrunn

Fuchs viser utan tvil til eit verkeleg føretak men noko sikkert haldepunkt om kva for eit forfattaren har i tankane har me ikkje. Ein må uansett gå ut frå at det har vore ein spesialisert butikk ettersom stamtavler for hundar neppe var å få kjøpt i vanlege papirhandlar.

Etternamnet Fuchs var svært vanleg i Praha men i adresseboka for 1910 finn ein berre ein papirhandel Fuchs. Oppførd er dessutan ein papirfabrikk in Česká Kamenice med hovudkontor i Mikulášská třída i Praha. Begge er mogelege stader der Blahník kan ha kjøpt eit blankt stammtavleformular, men den fyrste er nok den mest sannsynlege.

Hynek Fuchs

Det viser seg at begge føretaka hadde same opphav. Dei var eigde av to brødre og hadde eksistert som eitt firma fram til 1908. Røtene gjekk heilt tilbake til 1793, men det var far til brødrene, den jødiske forrtetningsmannen Ignaz Fuchs (tsj. Hynek) (1824-1890) som leia firmaet til ein posisjon som eit av dei største på sin marknad.

I 1868 kjøpte Fuchs ein papirfabrikk i Česká Kamenice som han moderniserte og utvida. Då han døydde var talet på tilsette om lag 1000 og Fuchs hadde produksjon i Praha, Böhmisch Kamnitz (Česká Kamenice) og Wien. Dessutan var firmaet alt frå 1873 godkjende som hoffleverandør. Lager og distributørar fann ein per 1891 i Paris, Amsterdam, Brussel, London, Madrid, København, Hamburg, Berlin, Moskva, Petrograd og New York. Dette året hadde dessutan firmaet eigen paviljong på landsutstillinga i Praha, bygd som ei sveitsisk hytte.

Sønene Robert (1854-1925) og Artur (1862-1940) overtok i 1888. I 1908 bestemde brødrene Fuchs seg for å gå kvar sine vegar og dei delte firmaet mellom seg. Robert overtok fabrikken i Česká Kamenice og eitt kontor i Praha medan resten gjekk til Artur som fekk med seg merkenamnet Hynek Fuchs vidare. Begge føretaka var framleis offisielle hoffleverandørar.

I Praha

Hovudkontoret, fabrikk og lager låg i Michálska 460/31 i Staré město. Like ved, i Melantrichova 465/11, hadde firmaet utsalg. Det var her i huset U pěti korun føretaket hadde opphavet sitt. På Václavské náměstí 819/51 låg boktrykkeriet, og i 1912 vart det bygd ein ny og større fabrikk i Strašnice.

Vareutvalg

Vareutvalget var omfattande, noko som ein engros-katalog på heile 670 sider vitnar om. Firmaet dreiv ikkje berre med papirvarer, dei tilbaud eit heilt spekter av kontorutstyr og dessutan skulesaker. Formular trykte dei òg men den nemnde katalogen inneheld ikkje stammstavleformular. Den viser derimot til eigne prislister for detaljhandel så ein må gå ut frå at stammtavler høyrde til dette sortimentet.

Etter 1918

I mellomkrigstidas Tsjekkoslovakia blomstra firmaet framleis og avdelinga i Wien heldt òg fram drifta. Filialen i Hamburg vart "arifisert" av nazistane etter 1933 og same lagnaden råka heile firmaet etter den tyske okkupasjonen av dei tsjekkiske landa i 1939. Artur Fuchs tok sitt eige liv i 1940 og fleire medlemmer av Fuchs-slekta vart offer for nazistane sitt folkemord. Kva som hende med føretaket Hynek Fuchs etter andre verdskrigen veit ein ikkje. Papirfabrikken til Robert Fuchs i Česká Kamenice er i drift enno i dag, men der er uvisst om dette har vore samanhengande.

Sitat

[I.14.6] Pak jsem ho, když se nažral, uvázal na řetízek a táh jsem ho přes Václavské náměstí na Vinohrady, až do Vršovic. Po cestě mně vyváděl pravé divy. Když jsem přecházel elektriku, lehl si a nechtěl se hnout. Snad se chtěl dát přeject. Přines jsem s sebou taky čistý rodokmen, kterej jsem koupil u papírníka Fuchse. Ty umíš padělat rodokmeny, Švejku.

Litteratur

• Ceník ve velkém, Hynek Fuchs v Praze
• Hlavní katalog. Všeobecná zemská výstava v Praze ..., Josef Fořt,1891
• Jubilejní výstava zemská Království českého v Praze 1891, Šimáček,1894
• Soupis pražského obyvatelstva 1830-1910 (1920), AHMP
• Ignaz Fuchs - Hynek Fuchs, Adresář královského hlavního města Prahy a obcí sousedních,1910
• Robert Fuchs, Adresář královského hlavního města Prahy a obcí sousedních,1910
• Fuchs Artur 1.6.1862-13.1.1940, Biografický slovník českých zemí
• Fuchs z Robettina, Nova Nobilitas
• Historie papíren v České Kamenici, Papírna APIS s.r.o
• 20.000 čísel na ukázku, Národní listy,15.5.1868
• Kundmachung, Tetscner Anzeiger,15.5.1868
• Ausschl.Verkauf für die Oest-Ung. Monarchie, Neue Zeit,17.3.1869
• Firmaprotocollirungen, Wiener Geschäftszeitung,23.6.1870
• Erklärung und Auffordering, Prager Abendblatt,29.3.1878
• Ignaz Fuchs in Prag und Wien, Prager Tagblatt,21.1.1884
• Hynek Fuchs, Národní listy,14.12.1890
• Hynek Fuchs v Praze, Hlavní katalog. Všeobecná zemská výstava 1891 v Praze ...
• Pavillon firmy Hynek Fuchs, Světozor,18.5.1891
• Allerlei, Der Humorist,4.6.1891
• Rozdělení závodú Hyneka Fuchse v Praze, Národní listy,1.1.1908
• Firma Ignaz Fuchs in Prag, Prager Tagblatt,1.1.1908
• Změny držebnosti, Národní politika,18.12.1908
• Hynek Fuchs, Úřední skupinový katalog č. 5. ...,1908
• Raffinované krádeže, Venkov,3.5.1912
• Ignaz Fuchs, Neues Wiener Abendblatt,26.4.1940
• Amtsgericht Wien, Völkischer Beobachter,7.3.1941

	Arnheim von Kahlsberg
Søk

Volksfreund, 30.11.1912

Volksfreund,30.11.1912

Arnheim von Kahlsberg var den fiktive faren til hunden Max (tidlegare Fox), frå Hundezwinger von Bülow i Leipzig. Han hadde fyrstepremie frå stallpinscher-utstillinga i Berlin i 1912. Namnet hans var funne på av Blahník til bruk av Švejk på den stolne hunden sitt stammtavleformular.

Bakgrunn

Sjølv om dette namnet (som resten av hunde- og kennel-namna er påfunn), kan det vera at eit namn Kahlsberg i seg sjølv kan ha inspirert forfattaren. Ein kandidat i så måte er Schloß Kahlsberg (no Kahlsperg) ved Salzburg, men òg dette er lite truleg.

Sitat

[I.14.6] „To musí bejt tvou rukou napsaný. Napiš, že pochází z Lipska, z psince von Bülow. Otec Arnheim von Kahlsberg, matka Emma von Trautensdorf, po otci Siegfried von Busenthal. Otec obdržel první cenu na berlínský výstavě stájových pinčů v roce 1912. Matka vyznamenána zlatou medalií norimberskýho spolku pro chov ušlechtilých psů. Jak myslíš, že je starej?“

	Emma von Trautensdorf
Søk

Svět zvířat,1.6.1910

Emma von Trautensdorf var den fiktive mora til den stolne hunden Max (tidlegare Fox). Ho hadde vunne ein gullmedalje frå Nürnberg-selskapet for oppdrett av reinrasa hundar.

Bakgrunn

Som andre namn på stammtavla til Max (see Fox) er nok òg dette oppdikta. Reint logisk må ein gå ut frå at Hašek, då han skreiv ned desse namna, henta inspirasjon frå sine eigne erfaringar som redaktør i Svět zvířat (1909-1910) og som eigar av Kynologisk Institutt (1910). Sjå Psinec nad Klamovkou.

I Hašek si tid som redaktør av Svět zvířat finn ein mellom anna eit notat om ei hundeutstilling i Berlin. Her vert hundeiegar Karolina von Welminsdorf nemnd. Sjølv om namnet hennar og detaljar om hundeutstillinga ikkje samsvarar gjev det likevel assosiasjonar til romanen. Meir om temaet under Berliner Stallpinscherausstellung .

Sitat

[I.14.6] „To musí bejt tvou rukou napsaný. Napiš, že pochází z Lipska, z psince von Bülow. Otec Arnheim von Kahlsberg, matka Emma von Trautensdorf, po otci Siegfried von Busenthal. Otec obdržel první cenu na berlínský výstavě stájových pinčů v roce 1912. Matka vyznamenána zlatou medalií norimberskýho spolku pro chov ušlechtilých psů. Jak myslíš, že je starej?“

	Siegfried von Busenthal
Søk

Siegfried von Busenthal var den fiktive morfaren til den stolne stallpinscheren Max (tidlegare Fox). Namnet vart føreslege for Švejk av hundetjuven Blahník då dei to sette seg ned for å laga ei falsk stammtavle til "Max".

Bakgrunn

Med dette hundenamnet, som innlysande nok er eit påfunn, har ein berre stadnamnet Busenthal som haldepunkt. Det er eit svært sjeldant geografisk omgrep, og på moderne kart finn ein det ikkje i det heile. Det likelydande Busental[1] finn ein derimot ved Graz og ved Trier i Tyskland. Begge namna viser til mindre dalføre så det er lite truleg at desse kan ha inspirert Blahník då han ga namn til Max sin bestefar. Ei meir truleg kjelde er eit av dei tyske orda for utringing: Busental.

Sitat

[I.14.6] „To musí bejt tvou rukou napsaný. Napiš, že pochází z Lipska, z psince von Bülow. Otec Arnheim von Kahlsberg, matka Emma von Trautensdorf, po otci Siegfried von Busenthal. Otec obdržel první cenu na berlínský výstavě stájových pinčů v roce 1912. Matka vyznamenána zlatou medalií norimberskýho spolku pro chov ušlechtilých psů. Jak myslíš, že je starej?“