Den gode soldat Švejk

	Dlouhá třída
KartSøk Švejkova cesta

Pohled do Dlouhé ulice s domy (zprava) čp. 740 ('U Záplatky'), 741 ('U Červeného raka'), 743 na Starém Městě před zbořením roku 1899.

Dlouhá třída er gata der firma Polák, som handla i olje og lakk, heldt til. Her kjøpte Švejk olje signa av ein biskop: Hampfrøolje Nr. 3.

Bakgrunn

Dlouhá třída er ei gate i Staré město (Gamlebyen), Praha. Den går frå Staroměstské náměstí mot Poříčí og er ei av dei eldste gatene i byen.

Sitat

[I.13] V druhé chtěli telefonovat na ochrannou stanici a ve třetí mu řekl provisor, že firma Polák v Dlouhé třídě, obchod olejem a laky, bude mít rozhodně žádaný olej na skladě.

Skrivst òg:Langengassede

	Žižkov
Wikipedia czdeen KartSøk

Karlova třída i 1915 (no Seifertova)

Osudy dobrého vojáka Švejka, 1921

Jeronýmova 324/8 (2010). Her vart fyrste delen av romanen skriven i 1921.

Žižkov er nemnd 9 gonger i Den gode soldat Švejk.

Žižkov vert fyrst nemnd i ein anekdote om ein prest, men bydelen (i 1914 eigen by) dukkar opp att fleire gonger utover i romanen utan at handlinga nokon gong vert lagd direkte hit.

Mellom anna spør Švejk etter vegen hit når han undersøkjer vanane til hunden han skal stela og spør ut tenestejenta til Oberst Kraus. Han nemner òg doktor Masák som hjelpte Einjährigfreiwilliger Marek med å få forlenga opphaldet på Budějovická nemocnice. Dessutan vert Žižkov nemnd att i samband med professor Axamit.

Bakgrunn

Žižkov er ein bydel og katastral-distrikt aust for sentrum av Praha. Den høyrer forvaltningsmessig til Praha 3 og dels Praha 8. Bydelen er kalla opp etter husittleiaren Jan Žižka. Frå 1881 til 1922 var den eigen by.

Fyrste og litt av andre delen av Den gode soldat Švejk vart skriven i her. Jaroslav Hašek budde hjå venen Franta Sauer i Jeronýmova 324/3 frå januar til august 1921. Like ved, på Prokopovo náměstí, står det no ei statue av forfattaren.

Sitat

[I.13] Na Žižkově jednou farář zmlátil jednoho slepýho, že při takovej příležitosti nesmek, a eště byl zavřenej, poněvadž mu u soudu dokázali, že není hluchoněmej, a jenom slepej, a že slyšel cinkot zvonečku a budil pohoršení, ačkoliv to bylo v noci.

[I.14] Švejk ji oslovil: „Dovolte, slečno, kudy se jde na Žižkov?“ Zastavila se a podívala se na něho, myslí-li to upřímně, a dobrácký obličej Švejkův jí řekl, že opravdu ten vojáček chce asi jít na Žižkov. Výraz její tváře změkl a ona ochotně mu vykládala, jak na ten Žižkov půjde.

[II.2] Do Budějovic byl přeložen můj pošvagřenec dr. Masák ze Žižkova a tomu mohu děkovat, že jsem se tak dlouho v nemocnici udržel.

[II.3] Ve plentě byl otvor a každej moh vidět v takovej polotmě prachvobyčejný kanape a na něm se válela jedna ženská ze Žižkova.

[II.3] Potom ještě řekl Paroubkovi, že je huncút a šaščínská bestie, tak ho milej Paroubek chyt, votlouk mu jeho pastě na myši a dráty vo hlavu a vyhodil ho ven a mlátil ho po ulici tyčí na stahování rolety až dolů na Invalidovnu a hnal ho, jak byl zdivočelej, přes Invalidovnu v Karlíně až nahoru na Žižkov, vodtud přes Židovský pece do Malešic, kde vo něj konečně tyč přerazil, takže se moh vrátit nazpátek do Libně.

[III.2] To je na Žižkově pan profesor Axamit a ten tam kopal, hledal hroby skrčenců a několik jich vybral, a voni si ho, toho flašinetáře, vodtáhly do jedný takový vykopaný mohyly a tam ho dřely a zneužívaly.

Litteratur

• Franta Habán ze Žižkova, F. Kysela,1923
• Švejk slaví sto let, Josef H. Mysliveček a Klub přátel Žižkova,3.6.2021
• Zbabělý hrdina, Čech,19.11.1923
• Jeronýmova 324/8, Žižkov, Kurzy.cz

	Malešice
Wikipedia cz KartSøk

Malešice, 1974

Malešice vert nemnd i ein anekdote Švejk brukar som parallell til den innpåslitne pengeinnkrevaren. Soldaten viser til ein krovert som for alle høve hadde eit bibelsitat klart. Seinare dukkar staden opp i anekdota om brennevinshandlar Paroubek.

Bakgrunn

Malešice er ein bydel i den austlege delen av Praha, den ligg dels i Praha 10 og dels i Praha 9. Den vart del av hovudstaden i 1922.

Sitat

[I.13] V Malešicích byl jeden šenkýř, písmák, který na všechno měl citáty z Písma svatýho, a když někoho pral bejkovcem, vždycky říkal: ,Kdo šetří metly, nenávidí syna svého; ale kdo ho miluje, včas jej tresce, já ti dám prát se mi v hospodě.’“

[II.3] Potom ještě řekl Paroubkovi, že je huncút a šaščínská bestie, tak ho milej Paroubek chyt, votlouk mu jeho pastě na myši a dráty vo hlavu a vyhodil ho ven a mlátil ho po ulici tyčí na stahování rolety až dolů na Invalidovnu a hnal ho, jak byl zdivočelej, přes Invalidovnu v Karlíně až nahoru na Žižkov, vodtud přes Židovský pece do Malešic, kde vo něj konečně tyč přerazil, takže se moh vrátit nazpátek do Libně.

	Bordeaux
Wikipedia czdeennn KartSøk Švejkův slovník

Troppauer Zeitung,10.12.1893

Zemědělské listy,31.12.1899

Bordeaux vert indirekte nemnd av Feldkurat Katz då han føresleg for Švejk at dei lagar seg Bordeaux-punsj.

Bakgrunn

Bordeaux er ein by i det sør-vestlege Frankrike med omlag 250 000 innbyggjarar (ein million med det urbane omlandet). Den er sentrum for vindistriktet av same namn og det er i denne samanhengen den finn vegen inn i romanen.

Bordeuax-punsj

Denne varianten av punsj er nok ikkje noko godt kjent omgrep i dag, men eit internett-søk avslører ein punsj basert på raudvin. Bordeaux er naturleg nok knytt til nettopp raudvins-ingrediensen ettersom området rundt denne franske byen er eit vidkjendt vindistrikt.

Drykken var òg til sals i flasker, som annonsar frå 1845 og utover vitnar om. Det best kjende merket tykkjest å ha vore E. Lichtwizt & Co frå Opava (Troppau) som òg var keisarlege og kongelege hoffleverandørar. Endå meir vanleg var essensar (smakskonsentrat) på flasker og det er desse som dukkar opp i dei tidlegaste annonsane. Den fyrste omtalen av Bordeaux-punsj som kan sporast i den Austerrikske pressea er frå 1845 og viser til eit arrangement på Sofien-Insel i Praha (no Slovanský ostrov).

I det handskrivne manuskriptet til Den gode soldat Švejk (side 127) brukar Feldkurat Katz omgrepet "bordeux-punč". Dette òg ein del andre småfeil er retta i utgåvene av romanen som kom ut etter andre verdskrigen.

Sitat

[I.13] "Vidíte, Švejku, jak to dopadá s takovým člověkem, který nectí kněze," usmál se polní kurát. "Svatý Jan Zlatoústý řekl: ,Kdo ctí kněze, ctí Krista, kdo příkoří činí knězi, činí příkoří Kristu Pánu, jehož zástupcem právě kněz jest.` - Na zítřek musíme se dokonale připravit. Udělejte smažená vajíčka se šunkou, uvařte Bordeaux punč a potom věnujeme se rozjímání, neboť jak je v modlitbě večerní: ,Odvráceny jsou milostí boží všechny úklady nepřátel o tento příbytek.` "

Kjelder: Sergey Soloukh

Litteratur

• Bordeaux punč, Jaroslav Šerák
• Prag (Schluss), Der Humorist,5.4.1845
• Brève chronique et recette du Punch, En Bordeaux et Bleu,13.2.1913

	Drina
Wikipedia czdeennn KartSøk Švejkův slovník

БИТКА НА ДРИНИ: 101 година од крвавих борби у Подрињу.

ДРИНА ИНФО ПОРТАЛ,8.9.2015

Böhmerwalds Söhne im Felde,1924-1928

Om det fatale forsøket på å kryssa Drina 8.9.1914.

Böhmerwalds Söhne im Felde,1924-1928

Drina vert for fyrste gong nemnd av pengeutlånaren som plaga Feldkurat Katz. Han klaga over at Oberleutnant Janata hadde vore så frekk å falla ved Drina, til trass for at han var skuldig 700 kroner.

Drina vert seinare nemnd fleire gonger, spesielt i Királyhida der veteranar fortel om opplevingane sine frå felttoget mot Serbia i 1914. Her opplyser forfattaren om at Major Wenzl hadde vist sin inkompetanse ved å gje ordre om å øydelegga ei flytebru over Drina til trass for at halve bataljonen hans var att på andre sida av elva.

Bakgrunn

Drina er ei elv på Balkan, ei av sideelevene til Sava. Med ei lengd på 346 km dannar ho mellom anna grensa mellom Bosnia-Hercegovina og Serbia, i 1914 grensa mellom Austerrike-Ungarn og Serbia.

IR. 91 ved Drina

Infanterieregiment Nr. 91 var som del av 9. Infanteriedivision med på felttoget mot Sebia frå august til desember 1914. Mellom dei som deltok var fleire av offiserane som Jaroslav Hašek seinare brukte som førebilete til romanfigurane sine. Rudolf Lukas, Čeněk Sagner, Josef Adamička var alle med frå starten. Franz Wenzel kom til i midten av august. Som offiserstenar for Lukas var tuleg òg František Strašlipka med alt då.

Regimentet kom til Gunja ved Sava 4. august etter ei tre dagars togreise frå Budějovice. Dei drog så med båt og til fots til oppmarsjområdet ved Drina omkring Bjelina (no Bijeljina), der dei kom fram dagen etter. Den 12. kryssa dei elva på flytebruer ved Novoselo og deltok i det blodige slaget ved Cer frå 16. til 19. august. Etter store tap trekte dei seg attende og var tilbake på vestsida av elva 20. august.

Den 8. september 1914 tok divisjonen del i eit nytt forsøk på å invadera Serbia, under det såkalla slaget ved Drina. No kryssa dei Drina ved munninga mot Sava. Åtaket var ei katastrofe og IR. 91 mista over 700 mann i falne, såra og sakna. Dei vart drivne attende, og om natta vart det beordra tilbaketrekking til den bosniske sida. Då var flytebruene ubrukelege, det oppstod panikk under den sterke serbiske elden og nesten alle av dei mange som prøvde å symja over elva drukna. Regimentet heldt seg ved Drina fram til 26. september då dei forflytta seg til nordbreidda av Sava. Drina skulle dei aldri meir sjå att.

E.E. Kisch

Den vidkjende reporteren Egon Erwin Kisch skreiv dagbok frå opplevingane sine med Infanterieregiment Nr. 11 i Serbia. Regimentet hans, frå Písek militærdistrikt, høyrde som Infanterieregiment Nr. 91 til 9. Infanteriedivision og deltok i same slaga under like omstende. I den sterke og velskrivne skildringa, Schreib das auf Kisch!, fortel forfattaren om strabasane og lidingane soldatane var utsette for, om dei uhyrlege tapa, om inkompetansen på alle plan, moralsk avstumpa offiserar, om kaoset, forvirringa, og dei løgnaktige framstillinga av den faktiske situasjonen som publikum heime fekk servert. Her finn ein svært mange skildringar som lesaren av Den gode soldat Švejk vil kjenna att.

Sitat

[I.13] Nadporučík Janata dluhoval mně 700 korun a odvážil se padnout na Drině.

[II.3] Švejk seděl na odestlané posteli nadporučíkově a naproti němu seděl na stole sluha majora Wenzla. Major se opět vrátil k regimentu, když byla v Srbsku konstatována jeho úplná neschopnost na Drině.

[II.4] To jsme stáli na Drině. A jednou v noci, když byl pryč, tak někomu napadlo šťourat se v jeho věcech, a pacholek měl v ruksaku celý tři krabičky po stovce športek.

[II.4] Potom jsme na něho navlíkli jeho ruksak i s cigaretama a hodili ho pěkně do Driny. Kdopak by takový cigarety kouřil. Ráno byla po něm sháňka."

[II.4] Každej den někdo zmizel, a ani už to z Driny nelovili. Plaval tam nadmutej čúžák vedle našeho rozflákanýho landveráka hezky po Drině do Dunaje. Někteří nezkušení, když to viděli ponejprv, tak dostali malinkou horečku.

Kjelder: Gustav Jungbauer, Rudolf Kießwetter, Egon Erwin Kisch, VÚA

Skrivst òg:Дринаsr

Litteratur

• Blutkarte, Böhmerwalds Söhne im Felde,1924-1928
• Battle of Cer, Wikipedia
• Battle of Drina, Wikipedia
• Das Lächeln der Henker, Der SpiegelAnton Holzer,5.10.2008

	Rawa Ruska
Wikipedia czdeennnplruuk KartSøk Švejkův slovník

Jernbanestasjonen

Kaiserbericht, 11.9.1914

Finljandskaja Gazeta,15.9.1914

Rawa Ruska vert nemnd av den innpåslitne pengelånaren som ovafor den motvillige Feldkurat Katz klagar over at kaptein Hauptmann Wichterle hadde lete seg slå i hel av eigne soldatar trass i at han var skuldig 2000 kroner.

Bakgrunn

Rawa Ruska er det polske namnet på Рава-Руська (Rava-Ruska), ein by og jernbaneknutepunkt i Galicia, nær grensa mellom dagens Ukraina og Polen. Byen ligg administrativt i Lviv oblastet. Fram til 1918 tilhøyrde den Austerrike-Ungarn, i mellomkrigstida til Polen, frå 1945 til Sovjetunionen og frå 1991 Ukraina.

Rawa Ruska tilhøyrde under Austerrike-Ungarn Ergänzungsbezirk Nr. 30 som var ein del av Korpsbezirk Nr. 11 (begge Lwów). Infanterisoldatar frå området var såleis rekrutterte til Infanterieregiment Nr. 30.

Slaget ved Rawa Ruska

Fragmentet frå romanen viser til slaget ved Rawa Ruska som fann stad frå 6. til 11. september 1914 mellom hærgrupper frå Austerrike-Ungarn og Russland.

Resultatet var eit katastrofalt nederlag for k.u.k. Wehrmacht som vart tvinga til å trekkja seg tilbake til forsvarslinjer ved elva San og langs Karpatane, og i praksis gje opp storparten av Galicia. Hardast råka var Brudermann sin tredje arme. Tilbaketrekkjinga starta natta til 12. september og same dagen vart sjølve Rawa Ruska okkupert. Ein av dei falne ved slaget var Leutnant Herbert Conrad von Hötzendorf, son til generalstabsjefen Feldmarschall Conrad.

Sentralmaktene var fyrst tilbake 21. juni 1915 då byen vart okkupert av tyske troppar.

Deutsche Heeresbericht, 21. Juni 1915

Sitat

[I.13] Hejtman Wichterle, dluhující mně stejný obnos, dal se zabít pod Ruskou Ravou vlastními vojáky.

Skrivst òg:Ruská RavaHašekRawa-RuskadeРава-РусскаяruРава-Руськаua

Litteratur

• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego..., Filip Sulimierski,1880 - 1914
• Schlacht bei Rawa Ruska, Wikipedia.de
• Petrograd, 14de September, Morgenbladet,15.9.1914
• Der Sohn des Chefes des Generalstabes gefallen, Marburger Zeitung,17.9.1914
• Galiziens erövring, Åbo Underrättelser,18.9.1914
• Boje u Ravy Ruské, Národní listy,21.6.1915
• Rawa-Ruska besetzt, Der Tiroler,23.6.1915
• Рава-Руська, Castles.com

	Karpatane
Wikipedia deenru KartSøk

Wiener Bilder,3.1.1915

Světová válka 1914-1915 slovem a obrazem, s.519

Prager Tagblatt,5.5.1915

Lage und Verteilung der Kräfte 1. Mai 1915. Österreich-Ungarns letzter Krieg II, Beilage 15.

Karpatane vert nemnd fyrst av pengelånaren som plaga Feldkurat Katz avdi endå ein offiser som skulda pengar hadde falle her. I same kapittelet vert to soldatar som ligg for døden på Vojenská nemocnice na Karlově náměstí omtala. Begge hadde vorte skotne i magen.

Karpatane dukkar òg opp i [I.14] når Oberleutnant Lukáš kjem med i handlinga. Švejk les om hendigane der i avisa då han fylgjer Katy Wendler til kaserna der Lukáš underviser eittårs-frivillge. Seinare i kapittelet vert fjellkjeda nemnde av Lukáš i samtalen med humlehandlar Wendler.

Frå og med [III.1] vert Karpatane og stader i fjellkjeda nemnde mange gonger i samtalar der soldatar som har vore der med tidlegare marsjbataljonar fortel om opplevingane sine.

I [III.4] vert handlinga lagt til Karpatane. Sjå Łupków-passet.

Bakgrunn

Karpatane er den austlege fjellkjeda av det store sentrale fjellsystemet i Europa. Ho strekk seg 1 500 km på områda til Romania, Tsjekkia, Slovakia, Polen, Ukraina, Austerrike, Serbia og Ungarn.

I september 1914 kom russiske styrkar fram til den nordlege delen av fjellkjeda og prøvde tidleg i oktober å trengja over passed ved Uszok. I November okkuperte russarane ei kort stund Humenné og kom dessutan inn på ungarsk område i Maramaros (no Maramureș i Romania).

Vinterslaget

Ein reknar at det eigentleg vinterslaget i Karpatane stod mellom desember 1914 og mars 1915. Uszok var teke av Russarane i desember og Łupków-passet var òg lenge under russisk kontroll. Eit tredje viktig punkt var Dukla der det var harde kampar gjennom vinteren. I Laborec-dalen kom russiske styrkar seg over passa i men lukkast aldri å trengja heilt gjennom og ned på ungarske sletta.

K.u.k. Heer prøvde fleire offensivar gjennom vinteren, men dei to armeane som var involvert (2. og 3.) var dårleg utstyrte for vinterkrig og ein reknar at fleire fraus i hel enn fall for fienden sine kuler. Russarane hadde òg store tap, som mellom anna skuldast taktikken med å senda bylgjer av soldatar direkte mot fienden, ein taktikk som grunna maskingeveret vart førde til masseslakt.

Gorlice-Tarnów

Slutten på krigen i Karpatane kom i tidleg i mai 1915 i samband med offensiven som starta med slaget ved Gorlice-Tarnów. Under tysk leiing trengde i løpet av få veker Sentralmaktene russarane vekk frå fjellkjeda.

IR91 i Karpatane

IR. 91 gjekk av transporttoga ved Nagy-Berezna 7. februar 1915.

Böhmerwalds Söhne im Felde,1924-1928

I R91 i Jaworzec, mars 1915.

Fond Jan Ev. Eybl.

© SOkA Beroun

Tre bataljonar frå Infanterieregiment Nr. 91 kjempa i Karpatane frå 7. februar 1915 fram til fyrste veka i mai. Deesse batlajonane heldt seg innafor eit relativt avgrensa område, nær vår tids grensetriangel mellom Polen, Slovakia og Ukraina (sjå Východní Beskydy).

Regimentskommandant på denne tida var oberst Alfred Steinsberg som 1. februar 1915 hadde vorte overførd frå systerregimentet IR73 som tilhøyrde same divisjon (niende). I den harde vinteren var kulden ofte eit like stort problem som fienden, noko som òg vert reflektert i anekdotane som veteranar frå vinterslaget i Karpatane fortel i romanen.

Minst fire av førebileta for personar i Den gode soldat Švejk gjorde teneste her: Rudolf Lukas, Jan Vaněk, Josef Adamička og Jan Eybl. Dei to fyrste var såra tidleg i mars og kom attende til regimentet fyrst 11. juli med XII. Marschbataillon. Den meir perifere Oberleutnant Wurm gjorde òg teneste der, frå mars 1915. Både Lukas og Rechnungsfeldwebel Vaněk vart såra under felttoget i Karpatane.

I Jan Eybl sitt arkiv finn ein verdfulle bilete frå regimentet sitt opphald i området. Dei er frå Jaworzec der IR. 91 sin stab var lokalisert i mars 1915. Eybl sine dagbøker dekkar heile perioden regimentet var stasjonert i Karpatane.

Etter 2. mai 1915 endra stoda seg. Sentralmaktene sine store siger ved Gorlice-Tarnów tvinga russarane vekk frå fjellkjeda og IR. 91 var mellom einingane som forfylgde fienden derfrå, over elva San og i retning Sambor. Regimnetet marsjerte frå posisjonane sine ved Kistopolya og Oroszpatak 4. mai, kryssa San ei veke seinare og 15. mai var dei komne fram til området ved Sambor.

Pressesitat

Světová válka 1914-1915 slovem i obrazem, side 505

Světová válka 1914-1915 slovem i obrazem, side 508

I [I.14] finn ein to nesten ordrette sitat frå Kronika světové války som omhandlar Karpatane. Desse er mellom mange småsitat herfrå som finn vegen inn i denne delen av romanen.

Det fyrste kjem under Švejk sin utgreing om krigsstoda ved vakta på kaserna der han ledsaga Katy Wendler og er omtrent ordrett lik det ein finn i "Kronika" side 505. Det omtalar hendingane 26. mars 1915.

Det andre lånte sitatet er frå samtalen mellom Oberleutnant Lukáš og humlehandlar Wendler der offiseren omtalar eit gjennomslag av den russiske fronten mellom midtre Dunajec og kammen av Karpatane som skal definitivt gjera slutt på krigen. Kjelda er Kronika světové války side 508 og viser til hendingane ved Dunajec 2. mai 1915, den fyrste dagen av Gorlice-Tarnów-offensiven.

Sitat

[I.13] Ten padne v Karpatech s mou nezaplacenou směnkou, ten jde do zajetí, ten se mně utopí v Srbsku, ten umře v Uhrách ve špitále.

[I.13] Po posledním pomazání ve vojenské nemocnici toužili dva. Jeden starý major a jeden bankovní disponent, důstojník v záloze. Oba dostali kulku do břicha v Karpatech a leželi vedle sebe.

[I.14.4] Švejk posadil se na lavici ve vratech a vykládal, že v bitevní frontě karpatské se útoky vojska ztroskotaly, na druhé straně však že velitel Přemyšlu, generál Kusmanek, přijel do Kyjeva a že za námi zůstalo v Srbsku jedenáct opěrných bodů a že Srbové dlouho nevydrží utíkat za našimi vojáky.

[I.14.5] Zatímco masy vojsk připnuté na lesích u Dunajce i Rábu stály pod deštěm granátů a velkokalibrová děla roztrhávala celé setniny a zasypávala je v Karpatech a obzory na všech bojištích hořely od požárů vesnic i měst, prožíval nadporučík Lukáš se Švejk nepříjemnou idylu s dámou, která utekla svému muži a dělala nyní domácí paní.

[I.14.5] Jakmile však prolomíme ruskou frontu mezi karpatským hřbetem a středním Dunajcem, není nijaké pochybnosti, že bude to znamenat konec války.

[I.14.5] V karpatských úsecích, jak vidíte, máme velkou oporu.

[II.2] Přesunutí našich vojsk ve východní Haliči dalo původ k tomu, že některé ruské vojenské části; překročivše Karpaty, zaujaly pozice ve vnitrozemí naší říše, čímž fronta byla přesunuta hlouběji k západu mocnářství.

[II.2] Černožluté obzory počaly se zatahovat mraky revoluce. Na Srbsku, v Karpatech; přecházely batalióny k nepříteli. 28. regiment, 11. regiment.

[II.3] Tam budou formírovat maršbatalióny, vojáci se vycvičí v polní střelbě, se perou se s Maďary a vesele pojedeme do Karpat.

[II.5] Tam to bylo hrozné, pane obrlajtnant, Rusové měli v Karpatech štelungy nahoře i dole. A potom, pane obrlajtnant, pan hejtman Ságner..."

[II.5] To je z Karpat, pane obrlajtnant, tam jsme to museli dělat, mináž k nám přicházela nahoru studená, zákopy jsme měli ve sněhu, oheň se nesměl dělat, tak nás držel jen ten rum.

Kjelder: Österreich-Ungarns letzter Krieg, Norman Stone, Rudolf Kießwetter, Jan Ev. Eybl

Skrivst òg:KarpatyczKarpatendeCarpathiansenКарпатыruКарпатиua

Litteratur

• Das Infanterieregiment Nr. 91 am Vormarsch in Galizien, VHA,1927
• V Karpatech po stopách jednadevadesátníků, Jan Ciglbauer
• Die Verschiebung des Infanterieregemntes Nr. 91 auf den nördlichen Kriegsschauplatz, Böhmerwalds Söhne im FeldeKarl Wagner-Wagenried,1924-1928
• In den Karpathen, Julius Götz,1915
• Přehled dosadavních událostí válečných, Národní politika,4.4.1915
• Stručná kronika světové války, 26. března, Rozkvět,10.4.1915

	Českomoravská vysočina
Wikipedia czdeen KartSøk

Frå boka "Českomoravská vysočina", 1909.

Vysočina i 2017. Utsikt frå borga i Lipnice.

Českomoravská vysočina (oftast kalla berre Vysočina - Høglandet) vert nemnd av forfattaren når ei gruppe soldatar, med Švejk i spissen, diskuterer. Ein ung soldat frå Vysočina som enno trudde på Gud blandar seg så i samtalen. Dette føregjekk på Vojenská nemocnice na Karlově náměstí.

Bakgrunn

Českomoravská vysočina er eit historisk omgrep for det geografiske området som no vert kalla Českomoravská vrchovina (Böhmisk-Mähriske høglandet). Området tilsvarar stort sett den moderne adminstrative regionen Kraj Vysočina men er litt større. Administrasjons-senteret i det moderne Vysočina er Jihlava.

Hašek og Vysočina

Høglandet er sterkt knyta til Jaroslav Hašek, hovudsakleg avdi storparten av Den gode soldat Švejk vart skriven her, meir presist i Lipnice. Dette er òg staden der han døydde og er gravlagd. Etterkomarane til forfattaren har sidan 2003 drive U české koruny, kroa der forfattaren budde frå august 1921 til oktober 1922.

Hašek kjende området godt, òg frå vandringar før krigen, og nemner fleire av stadene herfrå i romanen. Forutan sjølve Lipnice viser han til Posázaví, Německý Brod, Chotěboř, Skuteč, Okrouhlice, Kejžlice, Jihlava, Pelhřimov, Jedouchov, Velké Meziříčí, Dolní Královice.

Det kan leggjast til at då forfattaren skreiv denne sekvensen i romanen hadde han enno ikkje flytta til Lipnice.

Sitat

[I.13] Nějaký mladičký vojáček z Českomoravské vysočiny, který ještě věřil v pánaboha, prosil, aby se o takových věcech nevedly řeči a aby se svatá tajemství nezatahovala do debaty. Musíme křesťansky doufat.

Skrivst òg:Bohemian-Moravian HighlandsenBöhmisch-Mährische Höhede

Litteratur

• Českomoravská vysočina, Josef Kafka,1908
• Českomoravská vysočina, Pestrý týden,28.9.1940
• Jaroslav Hašek na Vysočině, František Drašner,2014

	Kartago
Wikipedia czdeennnno KartSøk

Das interessante Blatt,5.6.1913

Kartago vert omtala av ein soldat som er lærar i det sivile. Det handlar om korleis solflekker kan utløysa katastrofar på jorda, som erobringa av Kartago. Samtalen fann stad på militærsjukehuset ved Karlovo náměstí (sjå Vojenská nemocnice na Karlově náměstí).

Kartago vert nemnd på ny av Einjährigfreiwilliger Marek då han sitt i arresten i Budějovice og fortel om sitt hovmod som førde til hans fall og utvising frå offiserskulen.

Bakgrunn

Kartago var ein oldtidsbystat ved kysten av Nord-Afrika, sør for Tunis-sjøen i det som i dag er Tunisia. Han skal i glanstida si ha hatt opptil 700 000 innbyggjarar. Denne fønikiske byen var ei viktig sjømakt.

Byen vart jamna med jorda av romarane etter punarkrigane i 146 f.kr. og dette er hendinga begge samtalane i romanen viser til.

Sitat

[I.13] Jeden voják, učitel z povolání, jako by četl jeho myšlenky, poznamenal: „Někteří učenci vysvětlují válku objevením se skvrn na slunci. Jakmile taková skvrna se udělá, tak přijde vždy něco hrozného. Dobytí Karthaga...“

[II.2] Svou zpověď zakončil jednoroční dobrovolník slavnostně: „Došlo i na Karthago, z Ninive udělali zříceniny, milý příteli, ale hlavu vzhůru! Ať si nemyslí, že když mne pošlou na front, že dám jednu ránu. Regimentsraport! Vyloučení ze školy!

Skrivst òg:KarthagoHašekKartágoczKarthagodeCarthageen

Litteratur

• V zajetí Kartagiňanú, Jaroslav Hašek,1925

	Montagne Pelée
Wikipedia czdeenfrno KartSøk

Saint-Pierre etter utbrotet i 1902.

Le Journal,4.5.1902

Národní listy, 15.5.1902

Gudbrandsdølen, 10.5.1902

Montagne Pelée og vulkanutbrotet her "den gongen" er tema i dialogen på militærsjukehuset (sjå Vojenská nemocnice na Karlově náměstí) der Švejk og Feldkurat Katz gir den siste olje til såra soldatar. Samtalen handlar om solflekker og at ein professor hadde skriva i Národní politika at han forlengst hadde åtvara om at dei fører til katastrofar på jorda.

Bakgrunn

Montagne Pelée er ein vulkan på nord-vestsida av den franske karibiske øya Martinique. Den hadde eit eksplosivt utbrot 8. mai 1902 og det er dette Švejk viser til. Katastrofa krevde om lag 30 000 dødsoffer og Saint-Pierre, største byen på øya, vart jamna med jorda og berre få av innbyggjarane overlevde. Švejk er rettnok upresis når han hevdar at utbrotet øydela heile øya Martinique: det var hovudsakleg Saint-Pierre og områda på den nordlege delen av øya som vart råka.

Alt tidleg på året vart det registrert aktivitet i vulkanen og 23. april 1902 starta utbrotet. Tidleg i mai var situasjonen alvorleg, med store nedfall av oske. Om morgonen 4.mai kom det til eit utbrot, og eit gjørmeskred øydela ein sukkerfabrikk og minst 23 omkom. Fleire hadde òg vorte drepne av giftige insekt og slangar som rømde frå utbrotsområdet. Same dagen sende guvernøren eit telegram til Frankrike sin koloniminister og hendinga vart omtala i pressa både i Frankrike og utlandet (mellom anna i Wien).

Så i løpet av få dagar inntraff den store katastrofa. 8 .mai klokka 7:52 om morgonen eksploderte bokstaveleg talt vulkanen og sende ei gloheit sky (pyroklastisk straum) av oske og gass i retning Saint-Pierre. Det tok berre eit minutt før skya råka byen og folk omkom momentant, drepne av varmen og sjokkbylgja. Alt som vart brennbart tok fyr og byen vart jamna med jorda. Skip som låg på hamna vart òg øydelagde. Utover sommaren var det fleire mindre utbrot som førde til ytterlegare øydeleggingar og tap av menneskeliv.

Professoren

Professoren som Švejk viser til i samtalen er høgst truleg professor Zenger.

Sitat

[I.13] Když tenkrát ta sopka Mont-Pellé zničila celý ostrov Martinique, jeden profesor psal v ,Národní politice’, že už dávno upozorňoval čtenáře na vekou skvrnu na slunci.

Kjelder: Simone Chrétien

Skrivst òg:Mont-PelléHašekMont PeléeczMount Peléeen

Litteratur

• Fiche scientifique - Les grandes catastrophes, Simone Chrétien,2007
• L'eruption de la Martinique, Le Matin,6.5.1902
• Rædselsfuld ulykke, Aftenposten,9.5.1902
• Eine zerstörte Stadt, Neues Wiener Abendblatt,9.5.1902
• Strašná katastrofa výbuchem sopky ve střední Americe., Národní politika,10.5.1902
• Der tag des Todes in St. Pierre, Wiener Bilder,4.6.1902
• Sopečné výbuchy na ostrově Martinique, Národní politika,2.10.1902

	Martinique
Wikipedia czdeenfrnnno KartSøk

Saint-Pierre i dag.

Wiener Zeitung,4.5.1902

Národní politika,2.10.1902

Martinique solflekker og utbrotet på Montagne Pelée er tema i dialogen på Vojenská nemocnice na Karlově náměstí der Švejk og Feldkurat Katz gjev den siste olje. Švejk set denne og andre katastrofer i samband med solflekkaktiviet avdi han hadde lese eit innlegg i Národní politika av ein professor som skreiv at han forlengst hadde åtvara mot ein stor solflekk og fylgjene dette kunne få.

Bakgrunn

Martinique er ei øy i dei Små Antillane i det Karibiske havet og eit fransk oversjøisk département. Øya ligg om lag 450 nordaust frå den søramerikanske kysten og 700 km søraust frå den Dominikanske republikken. Øya er enno ein del av Frankrike, medlem av EU, og har euro som mynteining. Folketalet i 2014 var ikring 384 000.

Katastrofalt utbrot

Vulkanutbrotet som er omtala i romanen fann stad 8. mai 1902 og vart rapportert i tsjekkiske aviser to dagar seinare. Sjå Montagne Pelée for meir informasjon om katastrofa.

Professoren

Professoren som Švejk viser til i samtalen er høgst truleg professor Zenger.

Sitat

[I.13] Když tenkrát ta sopka Mont-Pellé zničila celý ostrov Martinique, jeden profesor psal v ,Národní politice’, že už dávno upozorňoval čtenáře na velkou skvrnu na slunci.

Skrivst òg:Martinikcz

Litteratur

• Fiche scientifique - Les grandes catastrophes, Simone Chrétien
• L'eruption de la Martinique, Le Matin,6.5.1902
• Eine zerstörte Stadt, Neues Wiener Abendblatt,9.5.1902
• Rædselsfuld ulykke, Aftenposten,9.5.1902
• Strašná katastrofa výbuchem sopky ve střední Americe., Národní politika,10.5.1902
• Der tag des Todes in St. Pierre, Wiener Bilder,4.6.1902
• Sopečné výbuchy na ostrově Martinique, Národní politika,2.10.1902